کتاب کارنامه اردشیر بابکان

کارنامه اردشیر بابکان نام کتابی است به زبان پارسی میانه (پهلوی) که در زمان شاهنشاهی ساسانی نوشته شده است و داستانی است درباره به قدرت رسیدن اردشیر بابکان، سردودمان ساسانی.این اثر نثری کوتاه با سبکی ساده است که احتمالا در اواخر روزگار ساسانی در پارس نوشته شده است.از بافت این اثر چنین پیداست که موبدان در تدوین آن نقش زیادی داشته‌اند و سنجش آن با بخش مرتبط در شاهنامه فردوسی نشان می‌دهد که ویراستاری رونویسان مسلمان تا چه اندازه در حذف عناصر زرتشتی از این داستان موثر بوده‌اند.کارنامه اردشیر بابکان حاوی برخی جزئیات تاریخی نیز هست هرچند محیط کلی آن داستانی و رمانتیک است. این محیط رمانتیک را تحت تأثیر افسانه‌های مربوط به کوروش بزرگ که در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته‌اند.اردشیر بابکان فرزند ساسان در سال ۱۸۰ میلادی یعنی ۱۸۲۶ سال پیش در روستای «خیر» واقع در حاشیهٔ جنوبی دریاچهٔ بختگان فارس چشم به دنیا گشود.در تاریخ بلعمی آمده است که: «اصطخر را روستایی ست [و آن را روستای خیرو خوانند و آنجا دیهی است](نام وی طیروده، اردشیر از آن دیه بود، [و آن دیه بدو بازخوانند].» بنا به روایت جغرافی‌دانان و مورخین اسلامی، ازجمله طبری اردشیر سرسلسلهٔ ساسانی در روستایی به نام «تیروده» از ناحیهٔ «خیر» از کورهٔ استخر زاده شده است. دودمانش از اسپهبدان و بزرگان پارس بودند و پدرش بابک، شاه «خیر» و تابع «گوچهر» شاه استخر که خود برگماردهٔ اردوان پادشاه اشکانی بوده است.اردشیر در نوجوانی به توصیهٔ پدرش از طرف گوچهر به ارگبد (قلعه دار) دارا بگرد که تیری نام داشته است سپرده می‌شود تا به او آداب و فنون فرماندهی بیاموزد و در جوانی پس از تیری مقام ارگبدی دارا بگرد به او داده می‌شود. در این روزگار است که به‌واسطهٔ جنگ‌های فرساینده با رومیان و براثر بحران عمومی و پیدایش اشکال جدید اجتماعی در بطن جامعه، انقراض پادشاهی اشکانیان و ضعف حکومت مرکزی آغاز می‌شود. ملوک‌الطوایف [پراکنده شاهی] و برده‌داری کشور را به انحطاط کشانیده بود. در این زمان اردشیر جوان که خود را وارث دودمان پارس هخامنشی می‌داند برای نجات کشور و یکپارچگی ملت گام پیش می‌نهد.