کتاب لغت فرس

لغت فرس عنوان کتابی است تألیف ابومنصور علی بن احمد طوسی که استاد عباس اقبال آشتیانی ضمن افزودن ملحقاتی، این کتاب را تصحیح و تحشیه نموده است.”لغت فرس”، قدیمی‌ترین لغت‌نامهٔ فارسی می‌باشد که در قرن 5 قمری توسط طوسی تألیف گردیده است. پس از گسترش حوزهٔ زبان فارسی دری از خراسان به دیگر نواحی ایران و پذیرش زبان فارسی دری به عنوان زبان ادب، ایرانیان و خصوصا شاعران و ادیبان متکلم به لهجه‌های دیگر به ویژه ناحیه اران و آذربایجان بر آن شدند تا لغات زبان دری را در شعر و نثر خویش به کار برند. این امر انگیزه‌ای بود برای طوسی که مبادرت به تألیف این لغت‌نامه نماید. خصوصا این که خود در منطقه آذربایجان و در میان شعرای آذری زبان می‌زیسته است. طوسی خود در این باره می‌گوید: “دیدم شاعران را که فاضل بودند ولیکن لغات پارسی کم می‌دانستند…”آنچه که در مورد این کتاب شایان ذکر و قابل توجه است، این است که دسته‌بندی لغات در این کتاب به شیوه‌ای است که نشان می‌دهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمه‌ای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند. طوسی در این لغتنامه حرف آخر کلمه را مبنا و ملاک اصلی قرار داده است. به عنوان مثال ایران، توران و توبان به اعتبار حرف آخر یعنی “ن” در یک باب قرار گرفته‌اند. شیوهٔ رایج فرهنگ‌نویسی بر مبنای ترتیب حروف الفبائی از نخستین حرف کلمه به بعد از قرن 9 قمری و با گسترش زبان فارسی و شعر دری در هند رواج پیدا کرد.ابونصر علی ابن احمد متخلص به اسدی از شاعران و حماسه سرایان بزرگ ایران می‌باشد. او داستان گرشاسپنامه را به سبک شاهنامهٔ فردوسی در 9000 بیت به نظم در آورده است. او قصیده نیز می‌سروده و در ایجاد مضامین مناظره نیز تبحر داشته است.