کتاب آیین نگارش تاریخ

کتاب حاضر دربارة «تاریخ فن نگارش» نوشته شده است. در فصل نخست از این مطالعه در بیانی منطقی شرح الفاظ و اصطلاحات و مبانی اصولی که به اسلوب تحقیق تاریخی تعلق دارند، ارائه شده است. هدف از این بخش تعیین روش مناسب برای پژوهش‌های تاریخی و وجوه تمایز آن از روش علوم تجربی است. در فصل دوم از مطالب مربوط به کاربرد قواعد سنجش صحت و سقم، قوّت و ضعف اخبار و اسناد و تعدیل و ترجیح آن‌ها گفت‌وگو شده است. در این مقال، انتقاد به دو قسم ظاهری و باطنی تقسیم و دربارة هر یک توضیح داده شده است. در فصل سوم جهات افتراق مواد تاریخی و مواد علوم تجربی نشان داده شده است. در فصل چهارم اجرای قانون تعامل در نگارش تاریخ شرح داده شده است. در فصل پنجم، نویسنده از بینش الهی سخن گفته است که جز خدا موثری در وجود نمی‌شناسد. در این رهگذر اسباب حوادث تاریخی به امور مادی (اقلیم، اقتصاد، نژاد، رجال) و امور معنوی (مذاهب، صور مفارق، نفس کلی) تقسیم شده و در شرح هر یک از این اسباب نکته‌های جالبی بیان گردیده است.