کتاب الگوهای تصمیم گیری در سیاست خارجی

کتاب الگوهای تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران از مجموعه کتاب های انتشارات دانشگاه مفید میباشد که در ۳۷۴ صفحه تالیف شده است. در بخش مقدمه کتاب آمده است که سیاست خارجی راهنمای موضع‌گیری در جهان است. به عبارت دیگر در برگیرنده مجموعه ای از اهداف بین المللی و راه های رسیدن به آن‌ها برای اعضای جامعه بین‌المللی یعنی کشورها می‌باشد. سیاست خارجی عبارت است از یک استراتژی یا یک رشته اعمال از پیش طرح ریزی شده توسط تصمیم‌ گیرندگان حکومتی که مقصود آن دستیابی به اهدافی معین در چهارچوب منافع ملی و در محیط بین‌المللی است. بنابراین علاوه بر آن‌که سیاست خارجی کشورهای مختلف با هم متفاوت است، سیاست خارجی یک کشور نیز در طی زمان تغییر می‌کند. معمولا اهداف را تصمیم‌گیرندگان رسمی دولت‌ها انتخاب می‌کنند تا یا وضع بین المللی موجود را به نفع منافع ملی خود تغییر دهند و یا در حفظ آن بکوشند. اهداف سیاست خارجی حاصل تحلیل مقاصد و وسایل نیل به اهداف می باشد که به صورت هدف های کوتاه مدت و میان مدت و بلندمدت برای تصمیم‌گیران عرصه سیاست خارجی قابل پیگیری است. همچنین برای بررسی سیاست خارجی الگوها و مدل های گوناگونی چون: مدل استراتژیک یا منطقی و مدل بوروکراتیک و مدل تطابق و سازواری و مدل سیستمی و مدل فزاینده وجود دارد. کتاب حاضر تالیف دکتر سید رضا موسوی نیا به بررسی الگوهای تصمیم‌گیری سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی و مقایسه آن دو با یکدیگر می پردازد. این که چگونه ساختارهای عقلایی و نیز چگونگی درک سیاست سازان از منافع ملی و اولویت‌های سیاست خارجی بر تصمیم آنها تاثیر می گذارد. نویسنده با اصلاح و ترکیب خاص از دو نظریه اکتشاف چندگانه و نظریه محاسبه شناختی برای توضیح الگوهای تصمیم‌گیری سیاست خارجی ایران، چارچوب تحلیلی شناختی عقلایی را ارائه می‌کند که با آن می توان فهمی از الگوهای تصمیم گیری سیاست خارجی در هر دو دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی را به دست آورد. نویسنده در این کتاب تلاش کرده تا به این سوال پاسخ دهد که یک تصمیم در عرصه سیاست خارجی ایران چگونه و چرا اتخاذ می‌شود. در این مسیر از ابزار نظری و تاریخی بهره گرفته که می‌تواند مورد توجه دانش پژوهان علوم سیاسی و علاقمندان تاریخ سیاسی ایران قرار گیرد. در بعد نظری سه نظریه عقلایی و شناختی و اکتشاف چندگانه را برای بررسی روند تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران در معرض آزمون قرار داده تا با مشخص کردن نهادهای آنها در تبیین روند تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران نظریه شناختی عقلایی را به عنوان چارچوب نظری کتاب ارائه کرده. در بررسی روند این تصمیم ها نیز علاوه بر استفاده از منابع معتبر از آخرین منابع آزاد شده در آرشیو وزارت خارجه و مصاحبه با تصمیم گیرانی که در متن تصمیم‌گیری سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی و جمهوری اسلامی حضور داشتند بهره فراوان برده شده است. گذشت ۳۴ سال از انقلاب اسلامی این فرصت را داده است تا تصمیمات اتخاذ شده در دوره پهلوی بی طرفانه‌تر بررسی شود.