کتاب توسعه و دموکراسی

خاستگاه واژۀ دموکراسی را می­توان یونان قدیم دانست و معنای آن حکومت مردم است. با این حال هیچ اجماعی دربارۀ تعریف این واژه وجود ندارد. آبراهام لینکلن آن را «حکومت مردم، به وسیلۀ مردم و برای مردم» خواند و شومپیتر آن را این­گونه تعریف می­­کند: «می­توان گفت دموکراسی یک روش سیاسی است، نوع خاصی از ترتیبات نهادی برای دستیابی به مشروعیت سیاسی و تصمیات اجرایی است». وی در تعریف روش دموکراتیک می­نویسد: «روش دموکراتیک نوعی از ترتیبات نهادی برای اتخاذ تصمیمات سیاسی است که در آن افراد قدرت تصمیم­گیری را از طریق یک مبارزۀ رقابت آمیز برای به­دست آوردن آرای مردم، کسب می­کنند». ­گانینگ در تعریفی معطوف به انواع حکومت می نویسد: «دموکراسی نوعی حکومت است و منظور از حکومت نیز کاربرد انحصاری زور فیزیکی است. حکومت عبارت است از مجموعه­ای از قوانین و اجرای آنها از طریق زور انحصاری. در کلیۀ دولت­های بزرگ وظیفۀ وضع و اجرای قوانین بر عهدۀ کارگزارانی است که برای این کار استخدام شده­اند. این کارگزاران انحصار زور را مدیریت می کنند…. از ویژگی­های مهم دموکراسی این است که مردم از طریق انتخابات دوره­ای بر اکثر کارگزاران مهم و برجسته نظارت می­کنند. این نظارت به­­طور مستقیم از طریق برگزاری همه­پرسی و یا به طور غیر­مستقیم از طریق انتخاب تعدادی نماینده اعمال می­گردد. در این معنا دموکراسی”از مردم، به وسیله مردم و برای مردم” قلمداد می­شود». در نهایت پرزورسکی و همکارانش درتلاش برای ارائۀ شاخصی برای دموکراسی در تعریف آن می­نویسند: «دموکراسی برای ما نظامی است که حاکمان آن از طریق انتخابات رقابتی انتخاب می­شوند». لذا به­طور خلاصه می­توان گفت دموکراسی یعنی حق تصمیم گیری مردم در امور مربوط به خودشان و نظارت مردم بر کارگزاران در هنگام اجرای این تصمیم­ها و در واقع پاسخگو کردن آنها. امری که نیازمند برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه، وجود جامعه مدنی قدرتمند و به­ویژه احزاب قدرتمند، رسانه­های آزاد، قوه قضائیۀ مستقل و ترتیبات نهادی و سازمانی حامی نظم دموکراتیک است. با وجود تاریخچۀ فوق دربارۀ واژۀ دموکراسی و این مسئله که بحث پیرامون نظام­های سیاسی کشورها به زمان ارسطو بازمی­گردد اما اصولادر بحث پیرامون گذار به دموکراسی به نظریه­هایی توجه می­شود که پس از جنگ جهانی دوم مطرح شدند و سرآغاز آن را می­توان مقالۀ لیپست دانست که در سال ۱۹۵۹ منتشر شد.