کتاب حقوق بین الملل

کتاب حاضر، حاوی دروسی است که به وسیله ی میرزاحسن خان پیرنیا مشیرالملک (مشیرالدوله) (1252-1314 ش) سیاستمدار و دانشمند، از 15 شعبان 1317 تا 15 صفر 1319 در مدرسه ی سیاسی تدریس شده است؛ مدرسه ای که در حقیقت خود و برادرش میرزا حسین خان پیرنیا و پدرش میرزانصرالله خان مشیرالدوله ی نایینی (صدراعظم) تاسیس کرده بودند. وی در کتاب تحولات حقوق بین الملل تا اوایل قرن بیستم را بررسی می کند. بدین منظور او با ذکر تحولات اجتماعی و سیاسی وقت به ارزیابی نتایج و فرآیندهای حقوقی ناشی از آن ها پرداخته است. پیرنیا به نحوی نشان داده که حقوق بین الملل دارای دو منشا متفاوت و در عین حال مرتبط با یک دیگرند: یکی منشا صوری یا وضعی و دیگری منشا عینی یا مادی، چون زیرساخت های اجتماعی اقتصادی که در روند زمان دستخوش تطورات، تغییرات و تحولات مستمر می شوند. بدین ترتیب حقوق به ویژه حقوق بین الملل فرآیند تحولات زیربنایی به صورت قالب های حقوقی است. به دیگر سخن منابع مادی منشا واقعی حقوق بین الملل و منابع صوری (معاهده و عرف) صورت خارجی آن است. منبع صوری موجد قواعد حقوقی نیست بلکه قالبی است که آن قواعد را در خودجای می دهد. این قواعد از حقایقی نشات می گیرند که ریشه در تحولات تاریخی جامعه دارند. او در این دروس نخست کلیاتی را در باب حقوق نظیر تعریف حقوقن مبنای حقوق، و منبع حقوق مطرح ساخته است. سپس مختصری از تاریخ حقوق بین الملل را در سه بخش: از عهد عتیق تا معاهده ی وست فالی، از معاهده ی وست فالی (1648 م) تا کنگره ی وینه (1815 م) و از کنگره ی وینه تا حال بازگو کرده است. در ادامه نیز به بررسی حقوق بین الملل عمومی در شش باب با این عناوین پرداخته است: دول از نقطه نظر حقوق بین الملل، خاک دولت، قرارنامه های بین الملل، حقوق سفارت ها،حقوق قونسول ها، و تابعیت.