کتاب خاطرات ظل السلطان 3 جلدی

خاطرات ظل‌السلطان که به سرگذشت مسعودی نیز شهرت دارد، اثر سلطان مسعودمیرزا ملقب به ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه است. ظل‌السلطان علاوه بر فارسی و عربی، فرانسه را نیز می‌دانست. اساس مطالب کتاب شرح مسافرتهای مؤلف به مازندران و استرآباد، فارس، اصفهان، عراق، لرستان و بروجرد و فرنگستان است. یعنی در حقیقت شش سفرنامه است که در خلال آنها مطالب و اطلاعات دیگری هم مندرج شده است. ظل‌السلطان هر جا مطلبی مناسب می‌یافت آن را وارد سفرنامه می‌کرد، اما آنچه مربوط می‌شود به مشاهدات عینی خود او واجد اهمیت است. مثلاً شرحی که از پوشاک و خوراک مردم مازندران داده و آگاهیهایی که از رسم و آداب زندگی آنان نوشته است همه ارزشمند و از مواد مورد استفاده در تحقیقات می‌تواند باشد. قسمت عمده ای از کتاب به شرح شکارهای او اختصاص دارد. در این قسمت وی ابتکاری کرده و ذیل نام هر جانور، تفصیلی از وضع و حالت آن را نوشته است که از نظر جانورشناسی مفیدست و گاه اطلاعاتی دارد که در جای دیگر نیست.