کتاب مردم شناسی اقوام و مذاهب کردستان

در سال 1818، چاپخانه‌ی برادران فرناندز، واقع در شهر ناپل، اثری را با عنوان «تاریخ کردستان و فرقه‌های مذهبی آن» به چاپ رساند. این کتاب، برخلاف عنوانش، بیش از آنکه یک اثر تاریخی محض باشد، بیشتر اثری است توصیفی از کردستان، در آغاز سده‌ی نوزدهم. نویسنده برخی از وقایع تاریخی را برمی‌شمارد، مانند ساخت قدیم شهر عمادیه یا ساخت تازه‌تر سلیمانیه یا گرویدن پرستشگران آفتاب در ماردین به مسلک یعقوبیه؛ اما به نظر می‌رسد هدف وی بیشتر آشنایی با عادات و رسومی باشد که مشاهده کرده است یا روایت وقایعی که خود نظاره‌گر بوده یا ذکر نام شخصیت‌‌‌های کمابیش مهمی که با آنان برخورد کرده است. هر آنچه که او در حوزه‌ی جغرافیا، موقعیت اقتصادی و زندگی اجتماعی و مذهبی روایت می‌کند، از آن زمان تاکنون چنان تغییری نداشته و در کل صحیح است؛ زیرا ‌جوزپه کامپانیله سرزمین کردستان را که چندین سال و در تمام جهات در آن سیر کرده است، به‌درستی می‌شناسد. بنابراین، مشاهدات او از این حیث می‌تواند تأمل‌برانگیز باشد که وی از اولین اروپاییانی است که در میان کردها زندگی کرده است. در واقع، غیر از نیبهور که پیش از نویسنده‌ی کتاب سفری علمی به کردستان داشته است (1766)، سایر مسافرانی که از این منطقه گذر کرده‌اند، نسبت به وی (نویسنده‌ی کتاب) تأخّر دارند و اطلاعاتی که آنان ارائه می‌کنند، هر چند تحسین‌برانگیز هستند، پراکنده باقی مانده‌اند و هرگز در قالب مجموعه‌ای مانند این اثر، گردآوری نشده‌‌اند. شاید نکته‌ی تاسّف‌بار این باشد که کامپانیله در جاهایی از متن و در توصیف برخی از شخصیت‌‌‌ها و اعمال و مناسک، لحن سختگیرانه و تندی به کار می‌گیرد.