کتاب تخت جمشید

اقوام آریایی از حوالی سال ۸۰۰ پیش از میلاد وارد فلات ایران شدند و در مناطق مختلفی از جمله سیلک کاشان و شمال لرستان سکنا گزیدند و پس از آن در ایران به نام مادها و پارس ها خوانده شدند. مادها در شمال غربی ایران و پارس‌ها در منطقه خوزستان (کنونی) استقرار یافتند. مادها به تدریج به صورت نیرویی مسلط شهور کردند و استقلال خود را از آشور به دست آوردند، سپس نیونا را گشودند و سرانجام در اواخر سده هفتم پ.م به رهبری دیااکو نخستین حکومت ایرانی را تشکیل داده و هگمتانه (همدان کنونی) را به پایتختی برگزیدند.
با انتخاب هگمتانه به عنوان مرکز سیاسی، معماری کاخ‌سازی در ایران توسط مادها آغاز شد و در عنصر هخامنشی در شوش، پاسارگاد و تخت جمشید که با تناسب خاصی بنا شده‌اند به اوج کمال خود رسیدند.