سیمای جنگ در چشم انداز آینده

پيش‌بيني تحولات، همواره از مهم‌ترين و سودمندترين دغدغه انديشمندان، محققان و سياستمداران بوده است. اما با نگاهي به تاريخ، به‌سادگي متوجه مي‌شويم كه بسياري از تحولات سرنوشت‌ساز، پيش‌بيني نشده بودند و بسياري از تحولاتي هم كه پيش‌بيني شدند، برآوردهاي غلطي بودند. جنگ جهاني اول، جنگ جهاني دوم، فروپاشي شوروي، وقوع انقلاب اسلامي ايران، حادثه ١١ سپتامبر، شكست امنيتي امريكا در افغانستان، قدرت گرفتن مجدد طالبان و موارد بسياري ديگر، رويدادهاي شگفتي‌ساز و پيش‌بيني‌نشده براي سياستمداران و تحليل‌گران غربي بودند. اين شگفتي‌ها فقط مختص سياستمداران نبوده بلكه نظريه‌پردازان را نيز شامل مي‌شوند. جريان اصلي نظريه‌پردازي در روابط بين‌الملل در برابر انتقادهاي ساختاري نظريه‌هاي انتقادي پاسخ دادند و مي‌دهند كه با وجود همه نقدهاي وارده، ما نظريه‌پردازان جريان اصلي شامل رئاليست‌ها، ليبرال‌ها و ماركسيست‌ها كارايي داريم. ما مسئله‌هاي نظام بين‌الملل را به‌سادگي حل مي‌كنيم و باقدرت تبيين و پيش‌بيني كه مهارت ماست، به سياستمداران نسخه‌هاي كاربردي ارائه مي‌دهيم. اما با وجود اين ادعا، رئاليست‌ها و ليبرال‌ها در اوج روندها و رويدادهاي منجر به فروپاشي شوروي در دهه ١٩٨٠ ، در عرش نظري خود مشغول تئوريزه كردن مناظره نئوليبرال _ نئورئاليسم بودند تا از اين طريق، جغرافياي مشترك نظري ترسيم كنند اما هيچ‌كدام نتوانستند فروپاشي شوروي را پيش‌بيني كنند. پس از فروپاشي شوروي نيز نظم روابط بين‌الملل مملو از مقالات و كتاب‌هاي ناظر بر مفاهيمي مانند جهاني شدن، چندجانبه گرايي، افول دولت‌ها و صعود بازيگران غيردولتي، پايان تاريخ، گسترش محتوم ليبرال دموكراسي و … پر شده بود كه ناگهان حادثه يازدهم سپتامبر، اكثر آن ادبيات توليدشده را به حاشيه راند.