کتاب آیین و اندیشه در دام خودکامگی

درباره کتاب:

این کتاب عمدتاً درصدد تشریح و بیان اندیشه سیاسی مسلمانان طی حدود دوازده قرن است. اما تنظیم مطالب حول یک نظریه است که دست‌کم به‌صورتی که در این کتاب آمده است در جای دیگر ندیده‌ام و آن نظر این است که: بعد از دوران خلافت راشده، آنچه بر جهانِ سیاستِ مسلمانان حاکم شد چیزی جز تغلّب یعنی بدترین صورت سیاست نزد همهٔ فیلسوفان مسلمان و غیرمسلمان نبود. هر چند که در عمل تغلّب صورتِ سیاست غالب در همهٔ زمان‌ها و مکان‌های تاریخ و جغرافیای بشری بوده است و هم امروز نیز دست‌کم آنچه بر حیات بین‌المللی حاکم است به تسامح می‌توان آن را صورتی از تغلّب مذموم دانست.

به نظر نویسنده علة‌العلل امتناع اندیشه سیاسی در جهان اسلام پس از فارابی و نیز غلبهٔ گونه‌ای صوفیگری بر ذهن و ادب بسیاری از مسلمانان چیزی جز قدرت سیاسی متّکی بر درفش و دینار و دروغ نبوده است و گرفتار آمدن «ایمان و اندیشه در دام خودکامگی» منشأ بسیاری از خسارت‌ها و فلاکت‌های مسلمانان شده است که کتاب آسمانی‌شان بیش از هر چیز بر خردورزی و اندیشه‌گری و ایمان مبتنی بر آن تأکید کرده است و هرگونه سلطه را جز از سوی خداوند حکیم و علیم و مدبر و جمیل و رحمن و رحیم از مصادیق بارز شرک و انحطاط به حساب آورده است.