کتاب انتقام دیونوسوس خوانشی دولت‌شهری از تراژدی یونانی

درباره ی کتاب:

برای سوفوکل تقدیر نه سرنوشت نامعلوم انسان بود و نه بازی بی‌اعتنای خدایان، بل برآمده از طرحی الاهی بود که حرکت متعالی تاریخ را موجب می‌شد. این طرح عظیم الاهی البته از چشم‌‎انداز انسانی قابل مشاهده و فهم نبود. سوفوکل می‌کوشید در تراژدی‌هایش این چشم‌انداز را فراببرد و از جایگاهی رفیع بدان بنگرد. تنها از این چشم‌‎اندازِ فرارفته بود که طرح پیچیده‎ی الاهی قابل فهم می‌شد. این مکان‌یابیِ استعلایی نه‌تنها موجب می‌شد طرح الاهی تاریخ خود را بنمایاند و مقصد رستگاری‌بخش‌اش را در پسِ همه‌ی پیکار‌های خونین زمینی آشکار کند، بلکه به نتیجه‌ی دیگری نیز می‌انجامید. طرح پیچیده‎ی الاهی به طراحی پیچیده‎ی تراژدی بدل می‌شد و پیرنگ الاهی مبنا و ماده‌ی پیرنگ درام قرار می‌گرفت. پیرنگ درام‌های سوفوکل پیرنگی پیچیده و پرفرازونشیب است، زیرا پیرنگ الاهی پیچیده است، و پیرنگ درام‌های سوفوکل از همین پیرنگ پیچیده‎ی الاهی پیروی می‌کند. بدین معنا برای سوفوکل نه‌تنها تاریخ مقصدی رو به رستگاری دارد، بلکه درام نیز، به ‌عنوان بازنمود همین تاریخ، درامی الاهی است و هدفی نجات‌بخشانه دارد. از همین‌رو مهم‌ترین فیگوری که او در درام‌هایش خلق کرده «لوئایوس‎» (یا رهاننده‎) است؛ فیگوری که به‌تمامی در برابر فیگور «تیرانوس»‎ (یا جبّار) قرار می‎گیرد. لوئایوس نه‌تنها دولت‌شهر را در مرتبه‌ی سیاست دولت‌شهری نجات می‌دهد، بلکه آن را در ‎مقام تاریخ الاهی نیز رستگار می‌کند. به ‎همین ‎دلیل «سوفوکل پیامبر» بهترین عنوانی است که می‌توان برای این تراژدی‌نویس یافت.