کتاب معامله زندگی

جزو پرفروش ترین کتاب ها و رمان های ایران

نقد و بررسی کتاب قرعه زندگی از فردریک بکمن

من عاشق کتاب‌های بکمن هستم. کتاب‌های او همیشه باعث می‌شوند احساس کنم همه‌ی ما به‌نوعی به هم متصلیم. در غیر این‌صورت چگونه ممکن است به این خوبی بتواند احساسات، ترس‌ها، امیدها و افکار من را توصیف کند؟

هنوز هم کتاب شهر خرس اثر مورد علاقه من از بکمن است؛ اگرچه، کتاب‌های «مردی به نام اوه» و «مردم مشوش» را هم دوست داشتم. زمانی که کتاب‌هایی را که قرار است در ماه دسامبر بخوانم انتخاب می‌کردم، می‌دانستم که دوست دارم اثری از بکمن نیز بین آن‌ها باشد.

مشخص بود که انتخاب من کتاب قرعه زندگی است. اول از همه به این دلیل که داستان آن در کریسمس رخ می‌دهد، و سپس به این دلیل که درخت‌های کریسمس روی جلد خبر از سپری کردن تعطیلاتی دنج و گرم را می‌دادند. و دوم اینکه، کتاب بسیار کوتاهی است (تنها حدود 60 صفحه دارد و بسیاری از صفحات حاوی طراحی و تصویر هستند)، و من در روزهای آخر سال هیچوقت زمان کافی برای مطالعه ندارم.

کتاب از چه حرف می‌زند

کتاب قرعه زندگی درباره مردی است که ناگهان تصمیم می‌گیرد زندگی خود را دوباره مورد ارزیابی قرار دهد. بنابراین مجبور می‌شود تمام دستاوردهای خود را در یک طرف، و بهایی که خانواده‌اش باید بپردازند را در طرف دیگر قرار دهد.

و ما از مردی حرف می‌زنیم که به ارزیابی و ارزش‌گذاری روی چیزهای مختلف عادت دارد. اما زمانی که نوبت به زندگی خودش و کارهایی که در آن انجام داده می‌رسد، نتیجه‌ی نهایی شگفت‌انگیز است.

حالا او در شرایطی قرار گرفته که باید جان یک دختر 5 ساله را نجات دهد. اما انجام این کار نیاز به از خودگذشتگی کامل دارد، کاری که شاید خیلی از آدم‌ها نتوانند انجام دهند.

یادداشت من

هشدار! این یادداشت داستان را اسپویل می‌کند

این داستان داستانی کوتاه و دوست‌داشتنی است، اما به دلایلی نتوانستم با آن ارتباط برقرار کنم. موضوع آن برایم بسیار مبهم و مشکل بود. اساسا، بکمن در این کتاب سعی می‌کند بین مردن برای یک نفر و بخشیدن زندگی خود به یک نفر تفاوتی ایجاد کند.

این کتاب را به اندازه کتاب‌های دیگر بکمن دوست نداشتم. راستش را بخواهید مطمئن نیستم من هم شرایط را مثل بکمن ببینم.

از بخش‌هایی از کتاب واقعا لذت بردم و بسیار دلگرم‌کننده بود؛ مثلا اینکه صادقانه درباره‌ی پشیمانی حرف می‌زد؛ و یکی از بهترین انواع عذرخواهی کردن بود که تا به حال خوانده بودم.

اما با ایده اصلی کتاب -اینکه بخشیدن زندگی خود به دیگری واقعا چگونه است- کمی مشکل داشتم.

این داستان از زبان بازرگان بسیار موفقی است که با مرگ مواجه می‌شود و شروع به ارزیابی دوباره تمام افکارش درباره زمان، زندگی، و خودش می‌کند.

مرگ در این داستان در قالب زنی با لباس خاکستری ظاهر می‌شود که دفتری در دست دارد و نام تمام افراد در آن نوشته شده است. این موضوع جالبی است، چرا که در طول داستان نام هیچ یک از شخصیت‌ها را نمی‌فهمیم.

اما در این داستان مرگ واقعا چه معنی‌ای دارد؟

مرد بازرگان این زن را می‌بیند و از او می‌ترسد. کودکی در بیمارستان نیز او را می‌بیند و از او می‌ترسد. و فرض را بر این می‌گذاریم که همه از مرگ می‌ترسند.

اما می‌دانید آدم‌ها از چه چیز دیگری می‌ترسند؟ تغییر. حداقل من چنین برداشتی از داستان دارم. اگر آن زن پیر، مرگ نباشد چه؟ شاید بیشتر چیزی شبیه به «تغییر» باشد.

این زن شبیه تصویری که ما از مرگ در ذهن خود داریم نیست. من فکر می‌کنم او بیشتر نمایانگر پایان چیزی است، تا جا برای چیز دیگری باز شود، برای شروعی جدید.

به هرحال، مرگ لزوما به معنی مردن نیست. مرگ می‌تواند به معنی مرگ یک عادت یا یک فکر باشد. در این داستان مرگ می‌تواند به معنی تغییرات ایجادشده در شخصیت اصلی داستان باشد تا به کسی تبدیل شود که پسرش به آن نیاز دارد.

این موضوع نشان‌دهنده این است که چگونه یک نفر کاملا ناپدید می‌شود و شخصی دیگر به جای او ظاهر می‌شود (اگرچه، این نکته این را توضیح نمی‌دهد که چگونه گذشته آن فرد نیز ناپدید می‌شود. البته، زمانی که تغییر می‌کنید، به نوعی شخصی که قبلا بوده‌اید را کنار می‌گذارید. بنابراین شاید اینگونه بتوان این مسئله را توضیح داد).

شخصیت اصلی داستان نیاز دارد خودش را تماما تغییر دهد و تبدیل به فردی جدید شود. کسی که خودخواه و خودمحور نیست. کسی که توانایی ازخودگذشتگی را دارد. فکر می‌کنم تمام والدین نهایتا چنین تغییری را تجربه می‌کنند.

من هنوز هم به تاثیرات تغییرات رفتار او بر دختر کوچک فکر می‌کنم. تاثیر این تغییرات بر خود شخصیت اصلی را درک می‌کنم؛ یک از خودگذشتگی بزرگ می‌تواند برای تغییر جوهره شخص کفایت کند. اما این تغییرات چگونه دختر را نجات می‌دهند؟

اگرچه ممکن است من اشتباه برداشت کرده باشم و در تمام طول داستان منظور بکمن مرگ واقعی و حقیقی بوده باشد. اما فهم من از کتاب قرعه زندگی اینگونه بود.

اگرچه، با این حال نمی‌توانم بگویم به تمامی از این کتاب لذت بردم. فکر می‌کنم داستان این کتاب برای انتقال چنین مفهومی بیش از حد اغراق‌آمیز بود.

علاوه بر این، ما تنها یک جنبه از این تغییر را می‌بینیم. مطمئنا بسیاری از مردم از اینکه پدر یا مادر بشوند وحشت دارند. اما ترس تنها حس آن‌ها نیست.

این کتاب احتمالا از آن دسته کتاب‌هایی است که مخاطبان بسیار اندکی دارند. کسانی که با آن ارتباط برقرار کنند احتمالا عاشقش می‌شوند. اما متاسفانه من جزو آن دسته نیستم.

حرف آخر اینکه، من این کتاب را خواندم و چندان از آن لذت نبردم. با خودم فکر کردم که کتاب سرگرم‌کننده و کوتاهی بود و برای این وقت از سال گزینه‌ی خوبی محسوب می‌شد. اما فکر نمی‌کنم این کتاب زمان زیادی در ذهنم بماند.

با اینکه معتقدم ایده داستان منسجم و کامل بود، اما فکر می‌کنم اجرای داستانی آن برای سلیقه من کمی پیچیده و مبهم بود. این داستان بیشتر باعث شد درباره مفهوم کلی آن به تفکر بپردازم، به جای اینکه جوهره کتاب را لمس و حس کنم. این اتفاق واقعا ناراحت‌کننده است چرا که فکر می‌کنم پشیمانی و فرصت‌های ازدست‌رفته موضوعاتی هستند که بیشتر مردم می‌توانند کاملا آن را درک کنند.

با این حال این کتاب نکات قوت زیادی هم داشت. همچنین به خوبی نوشته شده، کوتاه و خوش‌خوان است. روی هم رفته از خواندن این کتاب خوشحالم. و احتمالا روزی دوباره آن را بازخوانی خواهم کرد، چرا که فکر می‌کنم نکات کوچک زیادی در داستان وجود داشت که من متوجه‌شان نشدم.