فیلم جستار

جستارهای ادبی برآمده از سنت دیرینی در غربند که از یونان و روم باستان کم‌وبیش وجود داشته و در آغاز روشنگری با میشل دو مونتنی و حتی اتین دولابوئسی به فرم هنری یگانه‌ای بدل شد تا آن‌جا که امروز کمتر نویسنده و شاعری را می‌شناسیم که جستارنویسی بخشی از هویت نوشتاری‌اش نباشد. از مونتنی و بارت تا والاس و فرنزن، جستارنویسی طریقتی‌ست برای پیوند خودنوشتن، خودزیستن و حوزه‌ی عمومی؛ گونه‌ای از زندگی دادن به هرآنچه هم‌زمان به ادبیّت و وقایع‌نگاری نیازمند است. فیلم‌جستار اما ماجرایی کمی پیچیده‌تر است، به همان صورت که سینما از ادبیات پیچیده‌تر است! هرچند فیلم‌جستار در کلیاتش همان خودنگاری و دیگری‌نگاری و به بحث کشاندنش در حیطه‌ی عمومی‌ست ولی کاربست ابزار و امکان‌های سینما، همه‌ی این کلیات را با ریزبینی و بازشناسی اجزای مختلفشان، به نظامی به‌غایت پیچیده و سخت بدل می‌کند که تاهمیشه آوانگارد است. کتاب «فیلم‌جستار» پژوهش شورانگیز و جستاروار «تیموتی گوریکان» است که نشان می‌دهد چگونه سینما و ادبیات پیوندشان را در فیلم‌جستار با سپهر بزرگ‌تری از حوزه‌های اندیشه‌‌ورزی برقرار کرده و با مشخصه‌ی التقاطی‌ آن، مرزهای فیلم مستند و فیلم داستانی را تا سرحداتی عجیب گسترش می‌دهند. دستاوردهایی که از گریفیث، آیزنشتاین و ژیگاورتوف تا گدار، مارکر، واردا، کیارستمی و … دامنه‌ی تاریخی – جغرافیایی گسترده‌ای را به‌وجود آورده‌اند که در گذر زمان روزبه‌روز نام‌ناپذیرتر می‌نمایند، در کتاب فیلم‌جستار به مدد تعریف، توضیح و تحلیل موشکافانه و روشنگرانه‌‌ی گوریکان، بسیار قابل فهم‌تر از گذشته شده‌اند، هرچند این بحث هم‌چنان باید شکافته شده و این کتاب یکی از بهترین آغازهای آن است.