کتاب مبانی نظری قانون اساسی

اگر انقلاب‌ اسلامی‌ در ایران‌ شگفت‌انگیزترین‌ پدیدة‌ اجتماعی‌ معاصر نامیده‌ شود گزافه‌ نیست: نهضتی‌ مردمی‌ که، بدون‌ تکیه‌ بر قهر و خشونت، حکومتی‌ ستم‌پیشه‌ و برخوردار از پشتیبانی‌ و تأیید بسیار در عرصة‌ سیاسی‌ جهان‌ را که‌ در طی‌ سالیان‌ دراز از اعمال‌ هر گونه‌ خشونت‌ و کشتار و شکنجه‌ پروا نکرده‌ بود، در طی‌ مدتی‌ کوتاه‌ بدان‌گونه‌ از سریر قدرت‌ فرو آورد و به‌ تلاشی‌ کشاند که‌ تعجب‌ و تحسین‌ نظاره‌گران‌ را برانگیخت. اما این‌ انقلاب‌ شگفتی‌ساز، در سالهای‌ نخستین‌ پس‌ از پیروزی‌ نیز به‌گونه‌ای‌ تحسین‌انگیز به‌ نهادینه کردن‌ اهداف‌ و آرمان‌های‌ خود پرداخت: پس‌ از مدتی‌ کوتاه‌ به‌ همه‌پرسی‌ دربارة‌ شکل‌ نظام‌ جدید پرداخت، پس‌ از آن‌ به‌ انتخاب‌ خبرگان‌ و صاحب‌نظران‌ برای‌ تشکیل‌ مجلس‌ خبرگان‌ قانون‌ اساسی‌ و تدوین‌ و تنظیم‌ قانون‌ اساسی‌ مبادرت کرد و سرانجام، پیش‌ از فرا رسیدن‌ اولین‌ سالگرد پیروزی، آن‌ را به‌ همه‌پرسی‌ گذارد و بدین‌گونه‌ زمینة‌ شایسته‌ای‌ برای‌ استقرار نظام‌ جدید مهیا ساخت. قانون‌ اساسی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ به‌ دلایل‌ گوناگون‌ از برجستگی‌های‌ ویژه‌ برخوردار است‌ و مهم‌ترین‌ آنها این‌ که‌ تجسم‌ آرمان‌ها و ارزش‌هایی‌ است‌ که‌ مردم‌ مسلمان‌ ایران‌ در پی‌ تحقق‌ آن‌ بوده‌اند. از همین‌ روی، چنانچه‌ خواهد آمد، آیت‌الله‌ شهید دکتر بهشتی‌ آن‌ را بیانیة‌ انقلاب‌ اسلامی‌ می‌نامد. دیگر آن‌ که‌ تدوین‌ کنندگان‌ این‌ قانون، گروهی‌ از زبدگان‌ و نخبگان‌ و شماری‌ شایان‌ توجه‌ از مبارزان‌ و تلاشگرانی‌ بودند که‌ برای‌ به‌ ثمر نشستن‌ این‌ نهضت‌ رنج‌ها کشیده‌ و سختی‌ها بر خود هموار ساخته‌ و سال‌ها دربارة‌ نظام‌ آرمانی‌ خود به‌ مطالعه‌ و مباحثه‌ پرداخته‌ بودند. نکتة‌ جالب‌ توجه‌ دیگر این‌ است‌ که‌ هر یک‌ از فصول‌ و اصول‌ این‌ قانون، حاصل‌ گفتگوها و تبادل‌نظرهایی‌ است‌ که‌ در میان‌ این‌ خبرگان‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ و بازتاب‌ آرأ و اندیشه‌های‌ عالمان‌ و روشنفکران‌ دینی‌ است‌ که‌ هر کدام‌ در زمینه‌ یا زمینه‌هایی‌ صاحب‌نظر بوده‌اند. اینک، پس‌ از گذشت‌ بیش‌ از دو دهه‌ از آن‌ تلاش‌ ستایش‌انگیز، اهمیت‌ تبیین‌ این‌ قانون‌ و مبانی‌ نظری‌ آن، به‌ سبب‌ قرائت‌های‌ گوناگونی‌ که‌ در طی‌ این‌ سالها در عمل‌ و نظر از آن‌ شده‌ است، بیش‌ از پیش‌ مطرح‌ است‌ و یکی‌ از بهترین‌ طرق‌ انجام‌ این‌ مهم، مراجعه‌ به‌ دیدگاه‌های‌ زبدگان‌ و خبرگانی‌ است‌ که‌ دست‌ به‌ تدوین‌ آن‌ یازیده‌اند. کتاب‌ حاضر با همین‌ انگیزه‌ تهیه‌ شده‌ است‌ و شامل‌ نظرات‌ تفصیلی‌ و تفسیری‌ آیت‌الله‌ شهید دکتر بهشتی‌ دربارة‌ قانون‌ اساسی‌ است‌ که‌ خود نقشی‌ بس‌ مهم‌ در تدوین‌ آن‌ داشته‌ است. بخش‌ نخست‌ دربرگیرندة‌ گفتار ارزنده‌ و روشنگر ایشان‌ با عنوان‌ “نظام‌ سیاسی‌ در قانون‌ اساسی” است‌ که‌ به‌ تاریخ‌ 9/9/58 در حسینیة‌ ارشاد تهران‌ ایراد شده‌ است. دومین‌ بخش‌ حاوی‌ گفتاری‌ از آن‌ اندیشمند فرزانه‌ است‌ که‌ با عنوان‌ &ldqu