کتاب مشکل از کجا آغاز شد؟

محتوای اصلی این کتاب را مجموعه ای از سه سخنرانی “برنارد لوئیس” تشکیل می دهد که آن را در موسسه ی علوم انسانی وین در سپتامبر 1999 ایراد کرد. بدین سان در سه فصل نخست کتاب، از روابط اروپاییان با دولت عثمانی، روابط غرب با دنیای اسلام، و به تدریج از نفوذ غرب یا اروپاییان در منطقه ی خاورمیانه سخن می گوید. نگارنده در بخش های بعدی مسائل دیگری از جمله تجدید حیات فکری مسلمانان را مطرح می سازد و طی آن به واکنش خاورمیانه در برابر غرب اشاره می کند. وی هم چنین پرسش هایی در باب پس رفت مسلمانان، و چگونگی رشد و ترقی در دنیای غرب به پیش می کشد و به تحلیل و پاسخ آن برمی آید، او برای مثال خاطرنشان می کند: “گاه این بحث به میان می آید که علت تغییر و تحول در مناسبات بین شرق و غرب نه پس رفت خاورمیانه، که پیشرفت غرب بود، یعنی اکتشافات، نهضت علمی، انقلاب های تکنولوژیکی، صنعتی و سیاسی که چهره ی آن را دگرگون کرد و ثروت و قدرت آن را بسیار افزایش داد. اما این مقایسه ها به پرسش ها پاسخ نمی دهند، بلکه صرفا به بازگویی آن ها می پردازند… برای ناظر غربی، که در مکتب نظر و عمل آزادی غربی آموخته شده، این کژی دقیقا در نتیجه ی فقدان آزادی آزادی اندیشه از فشار تلقین، آزادی پرس و جو و بیان؛ از ستم مردان؛ و آزادی شهروندان از استبداد به وجود آمده، که زیربنای بسیاری از مشکلات جهان اسلام را تشکیل می دهد…”.