کتاب نهضت «الکساندر دوما» در دوره قاجار – کتاب دوم

کتاب نهضت الکساندر دوما در دوره قاجار و کاترین هووارد – جلد هشتم (ب) نوشتۀ نیایش پورحسن، از مجموعه سیری در تاریکی های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار، به نقش و تأثیر میرزایوسف خان اعتصام الملک در نهضت ترجمۀ عصر قاجار و ادبیات نمایشی این دوره می پردازد و یکی از نمایش نامه های قدیمی دوما را تحلیل و بررسی می کند.کتاب حاضر شامل سه بخش به قرار: «زندگانی، آثار و تأثیرات میرزایوسف خان اعتصام الملک»، «تحلیل و معرفی درام کاترین هووارد» و «درام کاترین هووارد» است.بی گمان خدمات و تأثیرات اعتصام الملک در ادبیات نمایشی ایران در دورۀ قاجار به حدی وسیع و ارزنده است که جا دارد پس از گذشت بالغ بر یک قرن، بیشتر مورد توجه واقع شود. از این رو کتاب حاضر سعی دارد که شرح احوال و آثار و خدمات وی را در حد بضاعت به جامعۀ هنری و نمایشی و ادبی ایران معرفی نماید.اعتصام الملک که از خاندان سرشناس و مستوفیان نجیب زادۀ قاجار بود، همانند بسیاری از آن ها در پی کسب لقب و شهرت و مقام نبود و بیشتر عمر خود را وقف تحصیل و تألیف و ترجمه نمود.وی در دوران جوانی اگرچه به زمرۀ تجددخواهان و مشروطه طلبان پیوست، اما برخلاف بسیاری از اطرافیانش، گرایش و مسلک اعتدالیون را در پیش گرفت و از این رو شاید بیش از هر روشنگر عصر خود بینش سیاسی اش را در لوای آثار تألیفی و ترجمه هایش ارائه داد. استغنای طبع و عزت نفس و نوآوری ها و خدمات وی برای جامعۀ ادبی آن روزگار ایران به حدی تحسین برانگیز بود که مسبب شد علامه «دهخدا» شرح زندگانی اش را بنویسد، علامه «بهار» ابتکار وی در عرصۀ مطبوعات را الگو و سرمنشأ نشریۀ خود یعنی مجلۀ «دانشکده» قرار دهد، «حسینقلی خان مستعان» از رهروان و پیروان او در زمینۀ ترجمۀ آثار مکتب رمانتیک شود و نام و یاد این مرد دلگرمی و قوت بخش شاعرانی همچون «نیما یوشیج» گردد.در این مجلد نیز یکی دیگر از ترجمه های بی نظیر وی از درام های الکساندر دوما برای نخستین بار به صورت کامل عرضه شده است. این درام «کاترین هووارد» است که در سال 1834 م. از سوی دوما نگارش و اجرا شد و نزدیک به شش دهه بعد از سوی اعتصام الملک در حوالی سال های 1325-1324 ق. ترجمه گردید اما هیچ وقت انتشار نیافت و برای همیشه به فراموشی سپرده شد.این درام که در آخرین روزهای سلطنت مظفرالدین شاه قاجار و هم زمان با روزهای صدور فرمان مشروطه به شیوایی ترجمه شد، بی گمان از جمله انتخاب های آگاهانۀ متون نمایشی در دورۀ قاجار بود که در بطن خود حاوی مصادیقی از فساد دستگاه سلطنتی انگلستان و به عبارتی حکام و صاحب منصبان عصر قاجار بوده است.