کتاب تصنیف و ترانه‌‌ سرایی در ایران

سهراب فاضل، مدرس و پژوهشگر حوزه موسیقی است. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «آرتور کریستن‌سن، دربارۀ وجود تصانیف در زبان پهلوی، می‌نویسد: «ایرانیان عهد ساسانیان بدون شک شعر داشتند. از هر حیث، در زبان پهلوی نظم‌ها یا تصنیف‌هایی بوده که آن‌ها را با ساز و موسیقی می‌خواندند. در کتاب پهلوی کارنامۀ اردشیر مطالعه می‌کنیم که اردشیر در اسطبل (ستورگاه) نشسته طبل زد و نغمه‌خوانی کرد و به انواع دیگر خرمی نمود و دربارۀ مطربان و موسیقی‌نوازان مشهور عهد اکاسره، خصوصاً سرکش و باربد، مورخان عرب و فرس حکایات فراوان نقل نموده‌اند. به هر صورت «در دوران جهان‌داری ساسانیان سه نوع شعر متداول بوده است: ۱. سرود یا سرواد و یا سرود خسروانی که هشت هجایی و بدون قافیه و به قصاید بعد از اسلام شبیه بوده است. سرود در آن دوران برای آفرین شاهان و بخصوص روزهای جشن و در پیشگاه آتش مقدس و در حضور موبدان خوانده می‌شده است… ۲. چکامک یا چکامه نوعی از اشعار دوران ساسانی، دوازده هجایی و شاید نوعی شعر روستایی و عشقی و وصفی بوده است. فردوسی گوید: همۀ چامۀ رزم خسرو زدند همی هر زمان چامه‌‌ای نو زدند در کتاب خسرو قبادان بدین لغت برمی‌خوریم: چامه مأخذ دوبیتی‌های بعد از اسلام است که در بحر هزج مسدس سروده شده، در کتاب درخت آسوریک نمونه‌هایی از چامه می‌بینیم… ۳. ترانه یا ترانک که از اقسام هجایی و سه‌لختی و دارای هشت یا هفت یا شش هجا و ضرب و گاهی قافیه بوده است و در دوران اسلامی ترانه بر رباعین اطلاق می‌شده که با آهنگی خاص خوانده می‌شده است…»