کتاب تاریخ ایران

در این کتاب، ذیل دو بخش اصلی، “تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان” و “از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه” به قلم “حسن پیرنیا” و “عباس اقبال آشتیانی” به طبع رسیده است. بخش اول با شرحی بر زندگی میرزا حسن خان پیرنیا (مشیرالدوله) و عباس اقبال آشتیانی آغاز می‌شود؛ سپس از شکل جغرافیایی فلات ایران، نژادها به ویژه “آریان‌ها شعبه ایرانی آن‌ها” و چگونگی آمدن نژاد آریان به فلات ایران نیز مذهب، اخلاق خانواده، طبقات و شکل حکومت‌ آن‌ها سخن می‌رود. در پی آن کتاب با این مباحث تدوین می‌شود: “مختصری از تاریخ عیلام” در این قسمت با اشاره مختصر به نژاد، زبان، خط و اطلاعات دیگر درباره عیلام، از سومری‌ها و آکدی‌ها و انقراض دولت سومری به دست عیلامی‌ها سخن به میان می‌آید. در پی آن، مطالبی درباره بابل، آسور، آسور بانیپال و جنگ‌های او و سرانجام انقراض عیلام درج می‌گردد. مبحث بعدی که “تاریخ آریان‌های ایرانی” عنوان گرفته ذیل پنج باب تدوین شده است. باب اول: “دوره مادی” که مشتمل بر دو فصل “شاهان ماد” و “تمدن مادی” است. باب دوم: “دوره اول پارسی” حاوی سه فصل با این موضوعات است: “شاهان هخامنشی”، “قشون کشی اسکندر به ایران، انقراض سلسله هخامنشی” و “تمدن ایران در دوره هخامنشی”. باب سوم: “دوره مقدونی و یونانی، اسکندر و سلوکی‌ها” شامل این مباحث است: “فتوحات اسکندر بعد از فوت داریوش سوم”، “طرز رفتار اسکندر” و “جانشینان اسکندر”. مخاطبان باب چهارم: “دوره پارتی‌ها” را با این مطالب مطالعه می‌کنند: “پارتی‌ها و شاهان اشکانی” و “اوضاع ایران در دوره پارتی‌ها”. باب پنجم کتاب با عنوان “دوره دوم پارسی‌ها” به شرح حال شاهان ساسانی و وقایع و رخدادهای مهم دوران حکومت آنان اختصاص دارد. مبحث بعدی کتاب “نهضت عرب به طرف ایران” عنوان گرفته که با مختصری درباره جنگ‌های اعراب و ایران آغاز می‌شود؛ سپس تمدن ایران در دوره ساسانی از جنبه‌های مختلف معرفی می‌گردد. بخش دوم کتاب “تاریخ مفصل ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه “به قلم عباس اقبال آشتیانی” در دو بخش “از صدر اسلام تا مغول” و “از مغول تا انقراض قاجاریه” تدوین شده، مباحث اصلی آن بدین قرار است: عربستان و قوم عرب؛ ظهور اسلام؛ خلفای راشدین؛ خلفای اموی؛ خلافت بنی عباس؛ خلفای راشدین؛ خلفای اموی؛ خلافت بنی عباس؛ طاهریان و علویان طبرستان؛ دیالمه آل زیار؛ دیالمه آل بویه؛ صفاریان؛ سامانیان؛ غزنویان؛ سلاطین غور؛ سلاطین سلجوقی؛ اتابکان و خوارزمشاهیان؛ استیلای مغول؛ سیاست و آداب مغول؛ سلطنت جانشینان چنگیز تا ایام فرماندهی هولاگو؛ لشکر کشی هولاگو به ایران و انقراض خلافت عباسی؛ سلاطین مغول ایران یا ایلخانان؛ سلطنت ایلخانان مسلمان؛ فترت بین دوره ایلخانی و دوره تیموری؛ تمدن و معارف و صنایع در عصر استیلای مغول؛ ظهور امیر تیمور و تشکیل سلسله گورکانیان؛ جانشینان تیمور؛ ترکمانان قواقویونلر؛ اصل و نسب و ابتدای کار صفویه؛ سلطنت شاه عباس بزرگ؛ سلاطین آخر صفوی؛ سلسله افشاریه؛ زندیه؛ سلسله قاجاریه؛ مشروطیت ایران.