دیپلماسی و قتل در تهران

در این اولین زندگینامه الکساندر گریبایدوف به زبان انگلیسی، لارنس کلی تصویر واضحی از مردی با استعداد ادبی و استعدادهای دیپلماتیک برجسته ترسیم می کند که با این وجود بدبختی بر آن سایه افکنده بود. این اثر تحت عنوان کتاب ” دیپلماسی و قتل در تهران ” توسط نشر “نگاه معاصر” منتشر شده است. این نویسنده معروف که در توطئه 1825 دسامبر برای سرنگونی دولت تزاری و مأموریت پیشبرد برنامه توسعه طلبانه روسیه در قفقاز دست داشت، سرانجام توسط اوباش غیور در تهران به قتل رسید. این کتاب کمک ارزشمندی به تاریخ دیپلماتیک روسیه، قفقاز و ایران می کند و در عین حال زندگی و آثار نویسنده ای را که از معتبرترین و برجسته ترین نویسندگان روسیه در قرن نوزدهم بود، روشن می کند.سیاری از ایرانی ها با نام گریبایدوف، نماینده روسیه در دربار فتحعلی شاه قاجار، آشنا هستند، زیرا هنوز هم درباره قتل او سخن هایی گوناگون گفته می شود. ظاهر قضیه این است که آلکساندر سرگه یویچ گریبایدوف (۱۷۹۵-۱۸۲۹) به سبب رفتار گستاخانه ­اش نسبت به یک زن مسلمان، ظاهرا به تحریک میرزا مسیح مجتهد، در هجوم مردم تهران به سفارت روسیه، همراه با ۳۷ تن از اعضای سفارت کشته شد. ولی، چنانکه می­دانیم، دراین گونه قضایا همواره جماعتی طرفدار« نظریه توطئه» هستند، و پر واضح است که در چنین ماجرایی، در دوران سلطنت فتحعلی شاه که شاید زمانه شروع جدی رقابت های « همسایگان» ایران – امپراطوری های روسیه و بریتانیا – در این مملکت بود، طبعا دست انگلیسی ها را در کار می بینند. شاید هم نقش موثر گریبایدوف در انتقاد قرارداد تحمیلی ترکمانچای در برانگیختن کینه ایرانیان نسبت به او بی تأثیر نبوده است.