تأملی دیگر در باب داستان

بخشی از کتاب:
شک و انتظار در داستان، خواننده را وامی‌دارد تا از خود سؤال کند که «بعد چه اتفاقی خواهد افتاد؟» یا «آخرش چه خواهد شد؟»؛ آن‌گاه او را مجبور می‌کند که جهت یافتن پاسخی برای پرسش‌های خود، داستان را ادامه دهد. شک و انتظار هنگامی به اوج خود می‌رسد که کنجکاوی خواننده به تشویش وی دربارۀ سرنوشت شخصیت اصلی داستان، گره بخورد. درست مثل شک و انتظار قوی‌ای که در سریال‌های قدیمی، که اتفاقاً اسم بامسمای آویزان از پرتگاه را یدک می‌کشید، شاهدش بودیم. بدین ترتیب که قهرمان مرد را در لبۀ پرتگاهی آویزان نگاه می‌داشتند یا در پایان هر سریال، ضمن حادثه‌ای فرعی، قهرمان زن فیلم را، در حالیکه به ریل راه‌آهن بسته شده بود و قطار سریع‌السیری هم هر لحظه نزدیک‌تر می‌شد، به حال خود رها می‌کردند. در داستان‌های جنایی به صورت معما، که به داستان‌های معماوار پلیسی معروف‌اند، شک و انتظار، با سؤال «چه کسی جنایت را مرتکب شده است؟» و در داستان‌های عشقی، شک و انتظار، با سؤال: «آیا این پسر به دختر محبوبش خواهد رسید؟» و یا «آیا دو دلداده دوباره به هم دست خواهند یافت، چگونه ایجاد می‌شود؟» ولی در داستان‌هایی که اشکال پیچده‌تری دارند، این‌گونه نیست و به جای سؤال «بعد چه اتفاقی خواهد افتاد؟» سؤال «چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟» مطرح است. یعنی سؤال چنین داستان‌هایی این نیست که «بعد چه خواهد شد؟» بلکه سؤال این است که «با توجه به مسائل انسانی، چرا شخصیت اصلی داستان دست به چنین اعمالی می‌زند؟» سعی چنین داستان‌هایی همانا تحلیل رفتار «شخصیت اصلی داستان» است.