کتاب قاب بستن نگاه خیره در کاخ‌های عثمانی صفوی و گورکانی

گلرو نجیب‌اُغلو، استاد دانشگاه هاروارد و مورّخ برجستهٔ هنر اسلامی، در این اثر با اتکا به مفهوم کلیدیِ نگاه خیره به بازخوانی نقش معماری در بازنمایی سلطنت و مناسبات قدرت می‌پردازد و این هدف را با تأمل در سه کاخ سلطنتیِ مهم دوران مدرنِ متقدم پی می‌گیرد: کاخ توپقاپی در استانبول، دولت‌خانهٔ صفوی در اصفهان و لعل‌قلعه در دهلی.

نجیب‌اُغلو با بهره‌گیری از طیف وسیعی از منابع نشان می‌دهد که چگونه سازمان فضایی، عناصر تزیینی و تشریفاتِ پیوسته به معماری در این کاخ‌ها با هدایت و قاب بستنِ نگاه تجربهٔ بصری و ایدئولوژیکی خلق می‌کردند. این رویکرد معماری را صرفاً ساختاری کالبدی نمی‌بیند بلکه آن را سازوکارِ تولید معنا در بستر قدرت تلقی می‌کد. قاب بستن نگاه خیره در کاخ‌های عثمانی، صفوی و گورکانی خوانشی انتقادی است از تلقی‌های سنت‌گرا و شرق‌شناسانه از معماری اسلامی، تلقی‌هایی که با تقلیل معماری اسلامی به کارکردهای مذهبی و معنوی یا نگاه‌های صرفاً سبک‌شناسانه و صورت‌گرا، کارکرد و معنای سیاسی معماری این سه کاخ، تفاوت‌ها و تحولاتشان را نادیده گرفته‌اند.