درک بهتر کوچولوهایمان بهترین هدیه‌ای است که می‌توانیم به عنوان والدین و یا مربیان به آن‌ها بدهیم. روان‌شناسی کودک پیچیده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. به همین دلیل، درک خواسته‌های پنهان پشت هر رفتار خاص، نحوه عملکرد احساسات و نحوه بلوغ مغزی کودکان در هر مرحله از رشدشان ضروری است.

آن‌چه که همه ما می‌دانیم این است که داشتن عنوان پدر، مادر یا معلم حتما به این معنا نیست که ما به خودی خود دارای مهارت‌های لازم برای پرورش و آموزش بچه‌ها هستیم.

هر کودکی منحصر به فرد است و هر روز چالش‌های جدیدی را به‌وجود می‌آورد. شاید رفتار بدقلق جدید، عدم امنیت، تاخیر در یادگیری و حتی سوال ثابت «آیا این کار را درست انجام می‌دهم؟»

«هوش عاطفی در اولین سال‌های زندگی فرد رشد می‌کند. همه رد و بدل‌های کوچکی که با والدین، آموزگاران و یکدیگر دارند، حاوی پیام‌های احساسی است». (دنیل گلمن)

کتاب‌ها همیشه برای کمک به ما وجود دارند. فرقی ندارد والدین کودک باشیم یا مربی او، باید همیشه خود را به روز نگه داریم. علم پیشرفت کرده‌است و حالا ما بیش‌تر از هر زمان درباره مغز کودکان اطلاعات داریم. یاد گرفته‌ایم چگونه رشد همه جانبه را در کودکان تقویت کنیم، هوش آن‌ها را افزایش دهیم و ابزارهایی را برای کمک به درک و مدیریت احساسات در اختیارشان قرار دهیم.

با این حال، هرگز توصیه نمی‌شود که تنها به یکی از کتاب‌های روانشناسی کودک موجود در بازار پایبند باشید و آن را «تورات» پندارید. عوض آن، سناریوی ایده‌آل این است که با کنجکاوی به دنبال منابع بوده و پذیرای کشفیات جدید در زمینه آموزش باشید.

در این مقاله، ما 19 کتاب برتر جهان درباره روان‌شناسی کودک را معرفی می‌کنیم که می‌تواند کمک بزرگی برایتان باشد.

1. ایجاد هوش عاطفی: تمریناتی برای بهتر کردن انعطاف درونی در کودکان (لیندا لانتیری و دنیل گلمن)

 امروزه بسیاری از ما می‌دانیم که هوش عاطفی کلید سلامتی و خوشبختی بهتر است. این نوع هوش، چارچوب بی‌نظیری را برای پرورش کودکان‌مان ایجاد می‌کند.

ادغام دستورالعمل‌های خاص، مهارت‌ها و توانایی‌ها براساس درک و مدیریت عاطفی، آن‌ها را قادر خواهد ساخت تا در حال حاضر و آینده بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنند.

همانطور که دانیل گلمن می‌گوید، آموزش به فرزندان‌مان درباره‌ی احساسات، به معنای آینده‌ی بهتر آنان است. در این کتاب ما می‌توانیم در مورد چگونگی روانشناسی کودک یاد بگیریم. علاوه بر این، به همراه راهنمای عملی و دیسک صوتی (که السا پونست آن را روایت می‌کند) است و آن را منبع کامل‌تری برای کودکان و نوجوانان می‌سازد.

2. جوجه اردک‌های زشت (بوریس سیرولنیک)

بوریس سیرولنیک متخصص اعصاب، روان‌پزشک، روانکاو و انسان شناس معروف فرانسوی است. او مرجعی کلیدی در علم خوشبختی و روان‌پزشکی به شمار می‌رود. در حقیقت، او آن‌چه را که می‌خواست با زندگی خود انجام دهد در سن ۱۱ سالگی، روشن کرده بود.

در شش‌سالگی، او موفق به فرار از اردوگاه کار اجباری شد، در حالی که بقیه اعضای خانواده او، مهاجران یهودی اهل روسیه، هرگز بازنگشتند. از آن پس، از یک پناه‌گاه به پناه‌گاه دیگر و از یک خانواده به خانواده دیگر رفت تا اینکه سرانجام به خانه کشاورزان محقری رسید.

سفر طولانی غم و اندوه، غربت و ناراحتی باعث نشد خود را قربانی ضربه روحی کند، بلکه او را به کودک انعطاف‌پذیری تبدیل کرد.

در این کتاب، بوریس سیرولنیک چشم انداز بسیار جالبی از ضربه روحی کودکان نشان می‌دهد. او یاد می‌دهد که پرده روابط و بیان احساسات، ما را قادر می‌سازد تا نوعی «نیروی ذخیره»زیستی روانی را فعال کنیم که به ما در ادامه مسیر کمک می‌کند.

3. تمام مغز کودک: ۱۲ استراتژی به اثبات رسیده برای پرورش ذهن درحال رشد کودکتان (دنیل جی سیگل و تینا پین برایسون)

این کتاب مرجعی عالی در زمینه عصب روان‌شناسی کودک است. نویسندگان، دنیل جی سیگل پزشک عصب روان‌شناسی و متخصص همکار او، تینا پین برایسون، ما را به سفری هیجان‌انگیز به مغز جوان می‌برند.

خواندن آن آسان، لذت بخش و جالب است. و خوشبختانه، استراتژی‌هایی سودمند و عملی را برای حمایت از رشد عقلانی و احساسی کودکان مان فراهم می‌کند.

چیزهایی بیشتر از این هم وجود دارد. موضوعی که این کتاب را متفاوت و نوآور می‌سازد این واقعیت است که توضیحات می‌توانند به ما در آموزش مفاهیم خاص به فرزندانمان کمک کنند. کتابچه روان‌شناسی کودک است که به ما کمک می‌کند تا واکنش‌ها، رفتارها و خواسته‌های خاص کودکانمان را درک کنیم.

4. کارهایی که می‌توانید هنگام ترس و نگرانی انجام دهید: راهنمایی برای کودکان (جیمز جی. کریست)

جیمز جی. کریست روانشناسی آمریکایی است که در زمینه اختلالات روانی، افسردگی و ضربه روحی در کودکان تخصص دارد. دلیل وجود کتاب در این لیست پیشنهادی، ساده است: این کتاب هم بزرگسالان و هم کودکان را مورد هدف قرار داده‌است و به ما این امکان را می‌دهد که ترس‌هایمان را درک و توجیه کنیم.

در کل، هدف کتاب پوشش تمام ترس‌ها، نگرانی‌ها و اضطراب‌ها در ذهن کودک است که گستره آن از تاریکی تا احساس تنهایی، دلقک‌ها تا کابوس‌های شبانه است، حتی واقعیت تاسف‌بار موجود در دنیای امروز: تروریسم. دکتر کریست به عنوان روان‌شناسی که بسیاری از کودکان وحشت‌زده و مضطرب را معاینه و کمک کرده‌است، توضیحات و استراتژی‌های ساده‌ای را پیشنهاد می‌دهد. هر دو کودک و والدین پس از مطالعه کتاب آمادگی بهتری خواهند داشت.

5. چگونه صحبت کنیم تا بچه‌ها گوش دهند … و گوش کنید، کودکان صحبت خواهندکرد(آدله فیبر و الین مازلیش)

این کتاب از زمانی که در اواخر دهه ۹۰ میلادی منتشر شد، یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در زمینه روانشناسی کودک بوده‌است. از آن زمان به بعد خیلی چیزها تغییر کرده‌است، اما حقایق این کتاب از مد نمی‌افتند و دارای جنبه‌های اساسی و پایدار پرورش و آموزش کودکان و نوجوانان هستند که با رویکردی عملی و محترمانه به روش‌های ارتباطی، استراتژی‌های حل مساله نوآورانه و تکنیک‌های مناسب برای مرزبندی، مدیریت احساسات و نظم و انضباط آموزش می‌دهیم.

6. دور از درخت: والدین، کودکان و جستجوی هویت (اندرو سولومون)

این کتاب الهام بخش و سحر آمیز است. خواندن آن برای والدین، معلمان، روانشناسان و هر کسی که می‌خواهد اطلاعاتی درباره چیزی که انسان‌ها را از هم متمایز می‌سازد، چیزی که متحد می‌سازد، چیزی که توصیف می‌کند و به خصوص ما را انسان می‌سازد، به دست بیاورد ضروری است. اگرچه بسیاری از ما نسبت به اینکه چقدر از والدین خود متفاوت هستیم احساس غرور می‌کنیم، اما در مورد این که فرزندانمان چقدر متفاوت از ما هستند احساس ناراحتی می‌کنیم.

دور از درخت والدین، کودکان و جستجو برای هویت، اندرو سولومون کتابی خارق العاده است که میلیون‌ها نفر را شیفته خود کرده‌است و عمیقا به روابط والدین و کودکانی با ناتوانایی‌هایی مانند سندرم دان یا اختلال طیف اوتیسم می‌پردازد. در صفحاتش شاهد اظهارات بیش از ۳۰۰ خانواده هستیم که حتی در سخت‌ترین قلب‌ها هم نفوذ خواهدکرد.

7. روان‌شناسی کودک (ژان پیاژه)

نمی‌توان فهرست کتاب‌های روانشناسی کودک را بدون صحبت در مورد ژان پیاژه به پایان رساند. او نه تنها یکی از مهم‌ترین روانشناسان قرن بیستم بود، بلکه سهم او در زمینه توسعه انسانی و روانشناسی کودک همچنان به لحاظ معرفت شناسی، منطقی، بیولوژیکی و جامعه‌شناختی موردتوجه است. او پایه‌های بسیاری از مفاهیمی را که ما در حال حاضر روی آن کار می‌کنیم، بنا نهاد و باید از او به خاطر همه آثار، مقالات و تحقیقات تجربی گسترده که هنوز برای انعکاس و تفسیر استفاده می‌شود، تشکر کنیم.

هر چند سال، نسخه‌های جدیدی در بازار عرضه می‌شوند و ما را قادر می‌سازند تا بار دیگر از کار پیاژه و هم‌کار وفادار او، اینهلدر، لذت ببریم. اگر چه این کتاب مطالعه‌ای برای«سرگرمی» نیست، اما اگر می‌خواهید در مطالعات اولیه هوش، ساختار واقعیت، دسته‌های فکری، ظرفیت‌های بازنمایی، عملیات عینی، عملیات رسمی، قضاوت اخلاقی و همچنین جنبه‌های عاطفی و اجتماعی رشد کودک عمیق شوید، خواندن آن اجباری است.

8. نحوه رشد کودکان (زیگر، سفران، آیزنبرگ، دلوشه، گرشوف)

عنوان تقریبا به شما می‌گوید دقیقا چه چیزی قرار است از کتاب بفهمید. قالب آن بیشتر شبیه درسنامه است، بنابراین بیش‌تر جنبه آموزشی دارد. با این حال، نویسندگان و افرادی که در سراسر کتاب‌ها نقل‌قول شده‌اند، پیشگامانی در این حوزه هستند و این راه خوبی است تا خودتان را با روشی که کودکان رشد می‌کنند، آشنا کنید.

9. پسری که مثل سگ بزرگ شده بود (بروس پری)

این کتاب درباره داستان‌هایی از دفترچه یادداشت یک روان پزشک کودک و چیزهایی که موجب ضربه روحی کودکان می شود است و به ما می تواند درباره ازدست دادن، عشق ورزیدن و التیام دادن آموزش دهد.

کتابی است که افراد مختلفی می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. کمتر در حوزه تحقیق آکادمیک است و بیشتر سبک داستانی دارد، بنابراین می‌تواند توجه طیف گسترده‌ای از خوانندگان را به خود جلب کند. این کتاب را روان‌پزشک کودک بروس پری نوشته است و داستان کودکان متفاوتی را بازگو می‌کند که تجربیات ضربه روحی داشته‌اند. موضوعاتی از بازماندگان نسل‌کشی تا موارد شدید سو استفاده از کودکانی که در کمدها بزرگ شده‌اند، را دربر دارد.

10. هوشمند اما پراکنده (پگ داوسون، ریچارد گار)

همه ما وقتی کوچک‌تر بودیم برخی از این کودکان را می‌شناختیم، یا شاید شما حتی یکی از آن‌ها بودید. کودکان زیادی وجود دارند که بسیار باهوش هستند اما به نظر نمی‌رسد که بتوانند عملشان را با هم هماهنگ کنند. آن‌ها یادداشت خود را گم می‌کنند، تکالیف را فراموش می‌کنند، و برای پیشروی تقلا می‌کنند. این کتاب به بررسی ریشه این مسائل و نحوه عمل آن‌ها روی کودکان می‌پردازد.

11. چگونه کودکان به موفقیت می‌رسند: عزم، کنجکاوی، و قدرت پنهان شخصیت (پاول تاف)

 چه چیزی باعث موفقیت می‌شود؟ چگونه به دست می‌آید و تعریف می‌شود؟ پاسخ دادن به این سوالات دشوار است، اما پال تاف این دست مسائل را در این کتاب بررسی می‌کند. سال‌های سازنده دوران کودکی، زمان مهمی است برای اطمینان‌یابی از این‌که کودکان اصول پشتکار را درک کنند، چگونه سوالاتی در مورد جهان بپرسند و حس قوی شناخت خوب از بد را توسعه دهند. این کتاب چیزی را که برای کمک به کودک برای یافتن موفقیت لازم است، تحلیل و بازگو می‌کند.

12. والدین صلح جو، کودکان شاد: چگونه داد زدن را رها و برقراری ارتباط را شروع کنیم (لائورا مارکهام)

 لائورا مارکهام روانشناس و سازنده وب سایت محبوب والدین AhaParenting.com)) است. کتاب او بر اهمیت پرورش ارتباط عاطفی با کودک تاکید دارد. او می‌گوید: وقتی این ارتباط حیاتی را دارید، دیگر نیازی به تهدید کردن، مرتبا گوشزد کردن، التماس کردن، باج دادن یا حتی مجازات کردن نیست.

او تا سن ۹ سالگی غذاهای جامد نخورده بود و تا زمان تقریبا ۴ سالگی، از شروع آموزش رفتن به توالت خودداری کرد. گوش دادن به صحبت‌های دوستان مادرم که در مورد وقایع مهم کودکانشان صحبت می‌کردند باعث شد احساس شکست کامل کنم.

اما توصیه دکتر مارکهام مرا از شرمندگی رها کرد و به من یادآوری کرد که والدین خوب بودن هیچ ارتباطی با این‌که بچه‌های دیگر چه کاری دارند انجام می‌دهند یا نمی‌دهند ندارد. مسئله، پرورش ارتباط عاطفی با کودک خود و جشن گرفتن چیزهایی است که آن‌ها را منحصر به فرد می‌کند.

13. جرات بسیار: شجاعت آسيب‌پذيري و تغيير شيوه زندگي، مهرورزي فرزندپروري و رهبري (برنه براون)

 جرات بسیار، براساس تحقیق برنه براون در مورد آسیب‌پذیری است، چیزی که بیش‌تر به عنوان ضعف تلقی می‌شود. اما وقتی از آسیب‌پذیری دوری ‌کنیم، در حقیقت درحال فاصله‌گیری از تجربیاتی هستیم که هدف و معنا را برای زندگی ما به ارمغان می‌آورند. چیزی که در مورد این کتاب دوست دارم این است که لازم نیست والدین باشید تا از آن بهره‌مند شوید.

سوال مهمی که براون می‌پپرسد این است: آیا شما بزرگسالی هستید که می‌خواهید کودک شما برای مثل آن شدن رشد یابد؟ اگر هنوز بچه ندارید و یا اصلا برنامه‌ای برای آن ندارید، مهم است بدانید آن‌چه که هستید به شدت بر مردم، دوستان، خانواده، همکاران و اطرافیان شما تاثیر می‌گذارد.

براون همچنین تذکری عالی را برای والدین بیان می‌کند: «تربیت کودکانی که امیدوار هستند و شجاعت آسیب‌پذیری دارند به این معنی است که کنار بایستید و اجازه دهید آن‌ها ناامیدی را تجربه کنند، به درگیری بپردازند، یاد بگیرند چطور خود را نشان دهند و فرصت شکست خوردن را داشته باشند».

14. چگونه افراد موفق پرورش دهید: درس‌های ساده برای نتایج بنیادی (استر ووچیچی)

 اگر کسی وجود داشته‌باشد که معنای والدین خوبی بودن را بداند، استر ووچیچی است. مادر سه دختر فوق‌العاده موفق: سوزان ووچیچی، مدیر عامل یوتیوب، انه ووچیچی موسس 23andMe و دکتر و محقق UCSF، جنت ووچیچی.

«چگونه افراد موفق پرورش دهید»، کتابچه معمولی راهنمای والدین نیست. ترکیبی از تحقیقات اثبات‌شده و داستان‌های شخصی از تجربه شخصی ووچیچی به عنوان مادر است. (اگر این کتاب را تا به اکنون نخوانده‌اید، به شدت خواندن قطعه او برای (CNBC) را توصیه می‌کنم که بزرگ‌ترین اشتباهی که والدین مرتکب می‌شوند را بیان می‌کند)

توصیه ووچیچی به والدین در واقع بسیار ساده است: آرام باشید. اپیدمی «نگرانی والدین» طی سال‌ها بدتر شده‌است و این برای کودکان خوب نیست. مهم‌تر از همه اینکه، او راز خود را برای بزرگ کردن افراد موفق به اشتراک می‌گذارد: «T.R.I.C.K» که مخفف اعتماد، احترام، استقلال، همکاری و مهربانی است.

15. کمک به کودک مضطرب خود: راهنمای گام‌به‌گام برای والدین (رونالد ام. رپی، آن وینگال، سوزان اسپنس، ونسا کوبام و هیدی لینهام)

 هنگامی‌که ماکس به مدرسه ابتدایی رفت کشمکش‌های او واضح‌تر شد: او حملات عصبی و اضطراب اجتماعی داشت و اغلب بیش از یک ساعت طول می‌کشید تا برای مدرسه حاضر شود. در مرحله‌ای آنقدر بد شد که برای چند ماه به مطالعه مستقل نیاز پیدا کرد. در ابتدا دل شکسته بودم و نمی‌دانستم چکار کنم. هم‌چنین از این حقیقت ناراحت بودم که با وجود اینکه روزها را صرف صحبت کردن با بیمارانم در مورد اضطراب می‌کردم، هیچ ایده‌ای نداشتم که چگونه به پسرم کمک کنم تا از عهده آن بر بیاید.

اما کتاب «کمک به کودک مضطرب تان» که روان‌پزشک ماکس توصیه کرد، دیدگاه مرا تغییر داد. خواندن داستان‌های مشابه از سوی والدین دیگر باعث شد که همسرم و من کم‌تر در اضطراب و نگرانی خود احساس تنهایی کنیم. این فرآیند ادامه دار است، اما همسرم و من در برقراری ارتباط با مکس در مورد اضطراب او داریم بهتر عمل می‌کنیم، که بسیار مهم است. ما همچنین شاهد بهبودهای قابل‌توجهی در توانایی او برای مدیریت احساساتش بوده‌ایم.

16. اجازه احساس کردن: آزاد کردن قدرت احساسات برای کمک به کودکان‌مان، خودمان و پیشرفت جامعه (مارک براکت)

 مارک براکت، استاد مرکز مطالعات کودکان دانشگاه ییل و مدیر مرکز هوش عاطفی دانشگاه ییل، به تشریح موضوعی می پردازد که آن را استراتژی بسیار موثری برای پرورش هوش عاطفی پسرم و هم‌چنین عمیق شدن در خودم می دانم. رویکرد براکت برای آموزش هوش هیجانی «R.U.L.E.R» نامیده می‌شود که مخفف پنج مهارت کلیدی است:

1. تشخیص احساسات خود و دیگران
2. درک علل و عواقب احساس
3. نشانه گذاری احساسات با کلمات دقیق
4. ابراز احساسات، موردملاحظه قرار داد متن و فرهنگ
5. تنظیم موثر احساسات برای رسیدن به اهداف و رفاه

هوش عاطفی یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که شما باید امروز در آن موفق شوید. هرچه زودتر به کودک خود در پرورش آن کمک کنید، بیش‌تر قادر خواهند بود که در آینده به آن دست یابند.

17. آسیب‌دیده: داستان واقعی و اندوه‌آور کودکی فراموش‌شده (کتی گلس)

آسیب‌دیده: داستان واقعی کودک فراموش‌شده، داستانی است که هر روانشناس کودک باید آن را بخواند. درباره کودکی به نام جودی است که به دست پدر و مادرش که با همسایگان خود حلقه بچه بازی را تشکیل داده بودند، آزار و اذیت توصیف ناپذیری را تحمل کرده‌است.

این داستان بر این حقیقت تاکید دارد که خدمات اجتماعی نتوانسته است به مساله بچه بازی رسیدگی کند. جودی قبل از رو به رو شدن با کتی گلس که با او معجزه کرد، در واحدی مسکونی سکونت داده‌شد. اگرچه خانم گلس زندگی جودی را بهبود بخشیده بود، خدمات اجتماعی دخترک را دوباره در مجتمعی مسکونی سکونت داد. خانم گلس بخشی از زندگی جودی باقی ماند و تا امروز به کمک خود ادامه داد.

18. نابودی مردان: چرا پسران در حال کشمکش هستند و چیزی که می‌توانیم در این باره انجام دهیم (فیلیپ زیمباردو و نیکیتا دی. کولومب)

 ایده «اعتیاد به برانگیختگی» را با این کتاب به عموم معرفی می‌کند. در این کتاب این ایده را بیان می‌کنند که پسرها به بازی‌های ویدیویی و مسائل دیگر معتاد هستند و راه‌هایی را شرح می‌دهند که جوانان می‌توانند تشویق شوند تا زندگی متفاوتی داشته‌باشند.

آن‌ها توضیح می‌دهند که مردان جوان مشکلاتی با بودن در روابط موفق و خوب عمل کردن در مدرسه و شغل خود دارند و طرحی را معرفی می‌کنند که می‌تواند به جوانان برای تبدیل شدن به چیزی که جهان به آن‌ها نیاز دارد که باشند، کمک کنند. آن‌ها از کمک والدین و معلمان در این تمرین‌ها استفاده می‌کنند.

19. طبیعت شوک: تفکر جدید درباره کودکان (پو برونسون و اشلی مریمن)

 سوالات بسیاری در مورد دوران کودکی می‌پرسند که به اعتقاد آن‌ها روانشناسان گذشته به آن‌ها پاسخ نداده‌اند. آن‌ها تحقیقات گسترده‌ای در رابطه با این موضوع انجام داده‌اند و بر این باورند که والدین در حال انجام کارهای اشتباه بوده‌اند. برای مثال، نویسندگان بر این باورند که مردم به درستی کودکانشان را تحسین نمی‌کنند. به گفته آن‌ها، به جای تمجید از کودک، بهتر است نتیجه عمل را تحسین کنید. نویسندگان پیشنهادهای بسیاری برای کسانی که با کودکان در این کتاب کار می‌کنند، دارند.

نتیجه گیری

در این لیست قطعا بسیاری از کتاب‌های عالی در مورد روان‌شناسی کودک معرفی نشده‌اند. با این حال، ما تلاش کرده‌ایم که توصیه‌های خوبی را ارائه دهیم. حوزه‌ای است که در آن احساسات، ترس‌ها، تکامل مغز، انعطاف‌پذیری و ضعف ذهنی و روانی هنوز به طور کامل درک نشده‌اند. بیایید کنجکاو باشیم و هرگز یادگیری را متوقف نکنیم. بیاید به فرزندانمان بهترین چیزهایی را که می‌توانیم، بدهیم.