کتاب ادبیات تطبیقی

ادبیات تطبیقی عبارت است از تحقیق در باب روابط و مناسبات بین ادبیات ملل و اقوام مختلف جهان. پژوهنده‌ای که به تحقیق در این رشته اشتغال دارد، مثل آن است که در سرحد قلمرو زبان قومی به کمین می‌نشیند تا تمام مبادلات و معاملات فکری و ادبی را که از سرحد بین آن قوم و اقوام دور و نزدیک دیگر روی می‌دهد تحت نظارت و مراقبت خویش قرار دهد، و پیداست که حاصل تحقیق او با میزان دقت و مراقبتی که در این تحقیق به کار می‌بندد مناسب خواهد بود؛ بنابراین، شاید بتوان گفت که در ادب تطبیقی آنچه مورد نظر محقق و نقاد هست، نفس اثر ادبی نیست، بلکه تحقیق در کیفیت تجلی و انعکاسی است که اثر ادبی قومی در ادب قوم دیگر پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، آنچه در ادب تطبیقی مورد توجه و نظر اهل تحقیق است آن تصرف و تدبیری است که هر قومی در آنچه از آثار ادبی قوم دیگر اخذ و اقتباس می‌نماید اعمال می‌کند. بنابراین، وقتی سخن از اخذ و اقتباس و تقلید و نفوذ به میان می‌آید و ادعا می‌شود که نویسنده و شاعر قومی آثار یا مضامینی را از نویسنده و شاعر قومی دیگر اخذ و اقتباس کرده است، این بیان متضمن این است که ببینیم نویسنده و شاعری از یک قوم چگونه با مضمون‌ها و آثار قوم دیگر مقابله کرده و آن آثار را چگونه و به چه نحوی تلقی نموده است؟ نکتۀ جالبی که در این مورد باید خاطرنشان کرد این است که ادب تطبیقی، هم با نقد تاریخی تفاوت دارد و هم از موازنۀ ادبی جدا است.