کتاب دیلماج

در این کتاب قصد ما بررسی زندگی و افکار میرزایوسف خان مستوفی مشهور به دیلماج است. درباره ی او در منابع تاریخی دوره ی قاجار به طور پراکنده سخن گفته اند؛ اما تا به حال بررسی مفصلی از زندگی او صورت نگرفته و چهره ی او هم چنان ناشناخته مانده است. در منابع تاریخی میرزایوسف خان چهره ای ست پیچیده و گاه غیرقابل درک. عده ای تحسین و تمجیدش کرده اند و عده ای خوار و خفیفش داشته اند، و هر دو به حد افراط. در نگاه گروه اول میرزا یوسف «از آن دسته دلباختگان وطن بود که در راه حصول آزادی و پیشرفت مدنیت ایران سر از پا نمی شناخت» و در نگاه گروه دیگر «خیانتی نبود که نکرد و رذالتی نبود که بروز نداد» البته در این میان عده ای هم راه اعتدال پیش گرفته و از قضاوت صریح درباره ی او خودداری کرده اند. یکی از ایشان احمد کسروی است که درباره ی میرزایوسف نوشته است: «از کوشندگان راه آزادی بود. اگرچه گفته اند که از همان آغاز در آخشیج میهن راه می پیموده است» در نگاه کسروی آن چه در بررسی شخصیت میرزایوسف خان باید در نظر داشت فراماسون بودن اوست. حضور او در جرگه ی مخفی فراماسون ها از وی شخصیتی رازآلود ساخته و بنا به اعتقاد کسروی «ما چون از اندیشه و خواست آن دسته آگاه نیستیم درباره ی میرزایوسف خان نیز داوری نخواهیم توانست.»