مارسل دوشان

برهم کنش تماشاگر اثر را می سازد. بدون این برهم کنش، نقاشی در زیر شیروانی محو می شود، اثر هنری وجود واقعی نخواهد داشت. نقاشی همواره به دو قطب متکی است، تماشاگر و سازنده، و جرقه ی برآمده از این کنش دو قطبی به چیزی منجر می شود، مثل الکتریسیته نگویید هنرمند متفکری بزرگ است چون او تولیدش می کند. هرگز چیزی بدتر از هنرمند به منزله ی یک مغز متفکر ندیده ام. تا وقتی تماشاگر بگوید ((شما چیزی حیرت آور تولید کرده اید))، هنرمند هیچ چیز تولید نکرده. تماشاگر حرف آخر را درباره ی اثر می زند. تماشاگر قدر هنرمند مهم است. اگر هیچ تماشاگری در کار نباشد هنری وجود ندارد، دارد؟ هنرمندی که به هنر خودش نگاه می کند کافی نیست. او باید یکی را داشته باشد که به اثرش نگاه کند. برای من تماشاگر تقریبا اهمیت بیش تری از هنرمند دارد، چون نه فقط نگاه می کند بلکه قضاوت هم می کند. فکر می کنم این راهی برای ورود نقش بی اهمیت هنر به جامعه است. این بازی کوچکی بین تماشاگر و هنرمند است. تماشاگر بخشی از ساختن نقاشی است، اما با صرف عمل نگاه کردن تاثیری اهریمنی را هم اعمال می کند.