کتاب تاریخ مردم ایران

تحقیق حاضر، مروری است بر تاریخ و تحولات ایران در دوران قبل از اسلام که مباحث آن در 10بخش سامان یافته است .مولف در مقدمه کتاب می نویسد” :در کتاب حاضر سعی کرده ام آنچه را از تاریخ واقعی مردم و از طراز معیشت و تفکر و آداب و اخلاق آنها از منابع موثق به دست می آید بی هیچ شور و احساس قومی به بیان آورم و اگر با این حال مواردی هست که احیانا با آنچه برخی شرق شناسان غربی در این باب ها اظهار کرده اند به توافق نرسیده ام از آن رو است که نتوانسته ام مثل آنها تجاوز روم و بیزانس را با دیده تحسین بنگرم و واکنش مردم ایران را در مقابل جاذبه یونانیگری و روم پرستی گرایش به ارتجاع و تسلیم به استبداد تلقی کنم .”بخش اول نگاهی است به دنیای اساطیری ایران که طی آن از مهد و خاستگاه آریاها، شهرها و جامعه اولیه آریایی، هجوم به فلات ایران، افسانه های پیشدادی و کیانیان، اوستا و زرتشت سخن می رود .در بخش دوم که “افق های دور “عنوان گرفته این مباحث فراهم آمده است :ورود آریاها به فلات ایران، تمدن های آشور، عیلام، اورارتو، طوایف ماد و پارس، چگونگی تشکیل دولت، پادشاهان و اقدامات آنها و سرانجام غلبه کورش و انقراض دولت ماد .بخش سوم با عنوان “نیزه های پارسی “به بررسی تاریخ ایران در عهد کورش، داریوش و خشایارشا و مهم ترین اقدامات آنها اختصاص دارد .سرنوشت دولت هخامنشی در دوره پادشاهان هخامنشی پس از خشایارشا تا حمله اسکندر و انقراض هخامنشیان، نیز لشکرکشی ها و فتوحات اسکندر موضوع فصل چهارم است که ذیل عنوان “اسلحه طلایی “تدوین شده است .در فصل پنجم با عنوان “آتش در کاخ “از یک سو، پیشروی اسکندر در داخل ایران تا مرگ او پی گیری می شود، از سوی دیگر به مباحثی همچون نظام اداری، هنر، معماری، فرهنگ اشاره می گردد . موضوع فصل ششم که “کشمکش میراث خوارگان “نام گرفته درباره سرنوشت قلمروهای مفتوحه اسکندر پس از مرگ او و کشمکش جانشینانش برای تقسیم و اداره این سرزمین ها و سرانجام وضعیت ایران در دوران سلطنت پادشاهان سلوکی است .بخش های هفتم و هشتم، به ترتیب با عناوین “جنگ و گریز “و “خدنگ پهلوانی “به اطلاعاتی درباره دوره اشکانی اختصاص دارد که طی آن، مولف با شرح چگونگی ظهور و قدرت گیری دولت اشکانی، مهم ترین پادشاهان این سلسله را با اشاره به حوادث مهم این دوران معرفی می کند .افزون بر آن، از موضوعاتی همچون ارتش پارت و مجلس نجبا، نظام اقتصادی و اجتماعی، دین، یونانیگرایی و فرهنگ اشکانی، دانش و ادب، و اختلافات خانوادگی سخن می راند .فصل نهم با عنوان “میعاد با گذشته “و فصل دهم با عنوان “وداع با دنیای باستانی”، به اطلاعاتی درباره عهد ساسانیان اختصاص یافته که مباحث آن با چگونگی طغیان اردشیر بابکان و انقراض دولت اشکانی و تاسیس دودمان ساسانی آغاز می شود و تا پایان کار ساسانیان را در برمی گیرد .در این دو فصل مولف با به دست دادن گزارشی هدفمند و منسجم از مهم ترین رویدادهای سیاسی و اجتماعی دوره ساسانی، این مباحث را مطرح می کند :مانی و مانویت، همسایگان و سیاست خارجی، مزدک و قیام او، آیین زروانی، مراسم دینی زرتشتی، سازمان های نظامی و اداری، فرهنگ و هنر، مسئله اعراب در مرزهای ایران، علل سقوط ساسانیان و میراث باستانی ایشان .کتاب با یادداشت های مولف و فهرست اعلام به پایان می رسد .