کتاب تن پوشی از آیینه

در این کتاب، اشکال نمایش‌های سنتی و عامیانه‌ی ایران در آثار هنری “بهرام بیضایی” نقد و بررسی می‌شود. کتاب در هفت فصل با این عناوین تدوین شده است: “نمایش‌های کاروانی آیینی”، “نمایش‌های میدانی و داستان‌گویی‌های نمایش‌گرانه”، “نمایش عروسکی”، “نمایش‌های شاد”، “نمایش‌واره‌های شادی‌آور زنانه”، “نمایش سوگرنج‌های دین سروران” و “واژه‌شناسی نمایش‌های سنتی”. در کتاب آمده است: “بیضایی از لوازم قصه‌ها و شکل‌های کهن، قصه‌ی خود را باز می‌سازد و در این راه آن چنان پیش می‌رود که قابلیت‌های کلاسیک قصه‌ی اولیه به سرعت در بازسازی نمایش رنگ می‌بازند و دلالت‌های معنایی دیگری به خود می‌گیرند. این نحوه‌ی برخورد تازه، جست و جو برای یافتن شکل‌های شخص نمایشی سنتی را در آثار ایشان، با مشکل مواجه می‌سازد. برداشت بیضایی از این شکل‌ها، بازسازی موزه‌ای گونه‌های نمایشی فراموش شده نیست، سنت هم نیست، یاخته‌ی تازه‌ای است که او بر سنت افزوده و با حدس خلاقانه و دخل و تصرف آگاهانه به نوآوری رسیده است؛ کار و نتیجه‌ی سومی که از ترکیب گذشته و حال، روش و ضد روش، اسطوره و ضد اسطوره، جدید و قدیم و…. ایجاد می‌شود. از این رو حتی در برخی آثاراز همین آموزه‌ها، شکل‌ها و قراردادهای سنتی، شالوه شکنی و ساختارزدایی، می‌شود. در هر اثر او ترکیبی از همه‌ی شکل‌های نمایش‌های سنتی دیده می‌شود. او از معنای گونه‌های نمایش‌های عامیانه به یک فرم مشترک می‌رسد که ترکیبی است از نقالی، تعزیه، تقلید، اسطوره، آیین و اندیشه‌های امروزی. هیچ یک از آثار او را به طور تام و کمال نمی‌توان به یک شکل نمایش سنتی خاص نسبت داد. از این رو، پس از هر بار مطالعه بر روی یک شکل خاص نمایشی باید تمامی آثار ایشان مورد مطالعه‌ی دوباره قرار گیرد تا کابردهای بطئی یا چند لایه‌ای آن‌ها درک شود”.