جامعه شناسی فرهنگ

کتاب “جامعه شناسی فرهنگ ” نوشته روبرت ونسو کتابی ارزشمند در راستای ساختار های فرهنگی از منظری جامعه شناختی است که توسط نشر “کرگدن” روانه بازار کتا در ایران با ترجمه مصطفی مهرآیین شده است. چه شرایط تاریخی‌ای زمینه‌ساز شکل‌گیری اندیشه‌ای نو در جامعه می‌شود و چه عواملی فرم، محتوا و جهت‌گیری این اندیشه را شکل می‌دهد؟ در پاسخ به این پرسش، دو رویکرد کلی در جامعه‌شناسی فرهنگ قابل‌تشخیص است. در یک سو، جامعه‌شناسانی قرار دارند که وظیفۀ جامعه‌شناسی فرهنگ را نشان دادن تأثیر یک‌سویه و تعین‌بخش جامعه بر فرهنگ می‌دانند. در سوی دیگر، جامعه‌شناسانی‌اند که به استقلال فرهنگ معتقدند و فرهنگ را چیزی بیش از بازتاب صرف جامعه می‌دانند. وسنو در پژوهش خود در پی پاسخ گفتن به سه پرسش بنیادی دربارۀ جنبش‌های ایدئولوژیک اصلاح دینی، روشنگری و سوسیالیسم اروپایی است: چه شرایطی زمینه‌ساز شکل‌گیری این جنبش‌های ایدئولوژیک در تاریخ تحول سرمایه‌داری اروپا شد؟ چه عواملی منابع و فضای اجتماعی لازم برای تولید و رشد این گفتمان‌های فرهنگی را فراهم آورد؟ و چه عواملی ساختار درونی و محتوای این گفتمان‌ها را تعیین کرد؟ آنچه پژوهش وسنو را از پژوهش‌های پیشین متمایز می‌کند این است که او پاسخش را مبتنی بر دریافتی تازه از فرهنگ (دریافت «عینی» از فرهنگ و ایدئولوژی) و ساختار اجتماعی (ساختار به‌عنوان «بانک یا ذخیرۀ منابع») مطرح می‌کند. او در تقابل با سه نظریۀ تطابق فرهنگی، مشروعیت طبقاتی و محرومیت نسبی و با به چالش کشیدن مفروضات «ذهن‌گرایانه» آنها، رویکردی تازه به مکانیسم‌های رابط میان اندیشه و ساختار اجتماعی عرضه می‌کند.