کتاب دین، دموکراسی و روشنفکری در ایران

در دوازدهمین شماره از مجموعه ی حاضر، درباره ی این موضوعات سخن می رود: “دیرینه شناسی آگاهی و تمایلات مذهبی در ایران”، “حکومت های دینی حداکثری “واقعا موجود” دردسرهایشان”، “جهانی شدن و دین: عرفی سازی یا قدسی سازی”، “شریعتی، دین داری و روشنفکری”، “خاتمی، دین، اجتماع و سیاست”، “روشنفکر دینی، گفتمان و قدرت”، “دین و دموکراسی: به سوی یک گفتمان مسلط”، “انقلاب آرام: فراز و فرود ارزش های دینی در جامعه ی امروز ایرانی”، “اسلام سیاسی”، “وحدت دینی و تکثر سیاسی”، “دین داران و استراتژی قرائت متون دینی”. در مقدمه ای از کتاب آمده است: “در یک سده ی گذشته، نیز دین همواره در کانون هویت انسان و جامعه ی ایرانی سکنی گزیده و ادبیات غنی و متنوعی را پیرامون خود خلق کرده است. در دوره بعد از انقلاب، تغییر ارزش ها به دلیل تغییر زیرساخت های اصلی جامعه به تندی صورت گرفت. اما پس از جنگ تحمیلی و تغییر ساختار اقتصادی، ارزش های جامعه به تدریج دگرگون شد. نابرابری های اجتماعی افزایش یافت و در پی آن ارزش های دینی به سمت ارزش های غیر دینی و غیر مذهبی گرایش یافت، در نتیجه نمادهای ارزش های دینی مانند چادر، ریش، روحانیت و حتی نهادهای وابسته به آن نظام ارزشی مانند سپاه، جهاد سازندگی، حوزه، لباس روحانیت و حتی رهبران مذهبی، ارزش و منزلت گذشته ی خود را از دست دادند. بنابراین در شرایط کنونی، اگر چه، “دین” کماکان به عنوان معتبرترین، جدی ترین و فراگیرترین عامل در این عرصه محسوب می گردد، اما یگانه سازنده و پردازنده نظام صدقی حاکم بر جامعه ی ایرانی نیست. از این رو، در جامعه ی امروز ایرانی، شاهد فراهم آمدن امکان بقا و پویایی منظومه های غیر دینی که بعضا به عنوان رقیب دین نقش آفرینی می کنند، هستیم افزون بر دلایل فوق، می توان به پدیده ی سیاست زدگی مفرط سپهر عمومی امروز جامعه، در شکل گیری این وضعیت اشاره کرد. با بهره ای آزادانه از عشمآوری، می توان گفت: اگر چه خداوند می خواست که اسلام دین باشد، اما قدرت پیشگان جامعه از آن سیاست ساختند، و دین کلی، جهانی و فراگیر را به سیاست جزئی، قبیله ای و محدود به مکان و زمان تقلیل دادند. در سطح جامعه، سیاسی شدن امر دینی یا قدسی شدن امر سیاسی، ایرانیان را به گروه ها و فرقه ها تقسیم کرد؛ هر یک از این گروه ها از فلان آیه ی قرآن و فلان حدیث بهره برداری کرده و پشت آرای مراجع و فتاوای فقهای خود پناه می گیرد…”.