یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این کتاب که ذکر آن حائز اهمیت است توجه به مبانی سلولی و مولکولی فیزیولوژی جانوری در رده‌های مختلف جانوری است. علاوه بر این، نویسندگان کتاب در نگارش فصل‌های مختلف توجه ویژه‌ای به این اصل داشته‌اند که فیزیولوژی جانوری منحصر به شناسایی و عملکرد دستگاه‌های مختلف بدن نیست، بلکه این علم تلفیقی از زیست‌شناسی تکوینی، ژنتیک، سلولی‌ـ مولکولی، بیوسیستماتیک، تکامل و اکولوژی است. به‌طور کلی داشتن این ویژگی‌ها باعث شده است تا کتاب حاضر به‌عنوان یکی از منابع اصلی فیزیولوژی جانوری به‌شمار آید و در دانشگاه‌های معتبر دنیا تدریس شود. در ترجمه حاضر سعی شده است در معادل‌یابی واژه‌ها و اصطلاحات، از واژه‌هایی استفاده شود که دانشجویان رشته زیست‌شناسی با آنها آشنایی دارند و در تألیفات دیگر و ترجمه‌های کتاب‌های رشته‌های مختلف زیست‌شناسی با آن روبه‌رو می‌شوند.امید است که ترجمه حاضر بتواند به دانشجویان رشته‌های زیست‌شناسی، دامپزشکی، شیلات، دامپروری و شرکت‌کنندگان در آزمون‌های کارشناسی ارشد، دکتری، المپیاد‌های زیست‌شناسی و همچنین کلیه علاقه‌مندان به شناخت عملکرد سلول‌ها، بافت‌ها و دستگاه‌های بدن جانوران کمک کند تا اصلی‌ترین اطلاعات فیزیولوژی جانوری را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند.
نقد و بررسی کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری (جلد اول) اثر پاتریشا م. شولت و همکاران
کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری (جلد اول) یکی از منابع معتبر و جامع در زمینه فیزیولوژی جانوری است که توسط پاتریشا م. شولت، رابرت ج. کورنینگ، کارل ا. کروگر و رودنی آ. رودنبرگ نوشته شده است. این کتاب در سال 2018 توسط انتشارات دانشگاه تهران به فارسی ترجمه و منتشر شده است. نویسندگان کتاب همگی دارای تجربه و تخصص علمی در حوزه فیزیولوژی جانوری هستند و در دانشگاه‌های معتبر آمریکا تدریس می‌کنند.
خلاصه محتوای هر فصل و ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن
کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری (جلد اول) شامل 14 فصل است که به بررسی مباحث مختلف فیزیولوژی جانوران از سطح سلول تا سطح دستگاه‌های بدن می‌پردازد. در ادامه خلاصه‌ای از هر فصل و نقاط قوت و ضعف آن آورده شده است:
فصل اول: مبانی فیزیولوژی
این فصل به تعریف فیزیولوژی، رابطه آن با علوم دیگر، رده‌بندی جانوران براساس سطح پایدار بودن، مفاهیم همودیناميک، همئوستاتيك، تغييرپذيري، تكامل و تطبيق پذيري در فضای زيستي، روش‌های علمي در فيزيولوژي و نظام‌های دستگاهي بدن جانوران مي‌پردازد. نقطه قوت این فصل این است که با زبان ساده و روان، مفاهيم پایه‌ای فيزيولوژي را شرح داده و با مثال‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را تشريح كرده است. نقطه ضعف این فصل این است که بعضي از جداول و نمودار‌های آن کافي نبوده و به نظر مي‌آید كه بروزرساني لازم دارند.
فصل دوم: فیزیولوژی و تکامل جانوری
این فصل به بررسی نقش تکامل در شکل‌گیری و تنوع فیزیولوژی جانوران، مفاهیم انتخاب طبيعي، تنوع ژنتيكي، تطبيق پذيري، تناسب بين ساختار و عملكرد، اصل برگشت‌پذيري، اصل محدوديت‌ها، اصل هزينه و سود و اصل تعادل در فیزیولوژی جانوران می‌پردازد. نقطه قوت این فصل این است که با استفاده از شواهد تجربی و نظری، رابطه متقابل بین فیزیولوژی و تکامل را نشان داده و با مقایسه گونه‌های مختلف جانوری، نحوه تطبیق پذیری آنها به شرایط محیطی را توضیح داده است. نقطه ضعف این فصل این است که بعضی از مفاهیم و اصول به صورت کامل و عمیق بررسی نشده و به نظر می‌آید که برای درک بهتر آنها، نیاز به منابع جانبی دارد.
فصل سوم: شیمی، بیوشیمی و فیزیولوژی سلول
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد مولکول‌های زنده، ساختار و عملکرد سلول‌های جانوران، غشاء سلولي و حمل و نقل مواد در آن، پتانسيل الكتريكي غشاء، سيگنال‌دهي سلولي و پاسخ‌دهي سلول به سيگنال‌ها مي‌پردازد. نقطه قوت این فصل این است که با استفاده از روش‌های شيمي، فيزيك و رياضيات، پديده‌های بيوشيميايي و فيزيولوژيكي سلول را تحليل كرده و با نمودار‌ها و جداول خلاصه كرده است. بعضي از قسمت‌های این فصل خيلي تخصصي و پيچيده هستند و برای درک آنها، نیاز به پيش زمينه قوي در شيمي و فيزيك است.
فصل چهارم: مبانی سلولی فیزیولوژی جانوری
این فصل به بررسی عملکرد سازگار با محيط در سطح سلول، تغذيه سلول (آئروب يا آنائروب)، تثبيت نروژن در جانوران، تغذية هتروتروف يا اتوتروف در جانوران، تغذية همزاد يا همگام در جانوران، تغذية هماتروف يا هماتود در جانوران، تنظيم متابوليسم سلولي، تنظيم ژني و پروتئيني در سلول، تنظيم ساختار و عملكرد آنزيم‌ها، تنظيم سطح هورمون‌ها و متابوليت‌ها در خون و بافت‌ها می‌پردازد. نقطه قوت این فصل این است که با استفاده از مثال‌های متنوع و جالب از جانوران مختلف، نشان می‌دهد که چگونه سلول‌های جانوری با شرایط محیطی متفاوت سازگار می‌شوند و چگونه فعالیت‌های سلولی را تنظیم می‌کنند اما بعضی از مباحث به صورت کلی و اجمالی بررسی شده و به نظر می‌آید که برای توضیح بیشتر آنها، نیاز به مطالعه منابع تکمیلی است.
فصل پنجم: فیزیولوژی عضلانی
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد عضلات جانوران، انواع عضلات (اسكلتي، صاف و قلبي)، ساختار و عملكرد فيبر‌هاي عضلاني، چگونگي انقباض عضلات (سيكل كروس بريج)، نقش كالسيم در انقباض عضلات، نقش ATP در انقباض عضلات، منابع ATP برای عضلات (كرئاتين فسفات، گلايكوليز، تنفس هوازي)، نوع فيبر‌هاي عضلاني (سريع الكتار و كند الكتار)، خستگي عضلاني، تغذية عضلات (گلايكوژن، چربي، پروتئين)، تغيرات ساختاري و عملكردي عضلات در پاسخ به فعاليت (هپرتروفي، هپروپلازي) می‌پردازد. نقطه قوت این فصل این است که با استفاده از روش‌های فيزيك و شيمي، پديده‌های فيزيولوژيك عضلات را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است. اما بعضی از قسمت‌های آن خيلي جزئي و تخصصي هستند و برای درک آنها، نیاز به پیش زمینه قوی در فيزيك و شيمي دارد.
فصل ششم: فیزیولوژی قلب
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد قلب جانوران، انواع قلب (دو حفره‌ای، سه حفره‌ای، چهار حفره‌ای)، سيكل قلبي (دياستول و سيستول)، صداهاي قلبي، نقش گره‌هاي قلبي و سيستم هيس-پوركينژ در تنظيم ضربان قلب، نقش سيستم عصبي و هورمون‌ها در تنظيم ضربان قلب، اختلالات قلبي (آريتمي، براديكاردي، تاكيكاردي، فيبرلاسيون)، انواع خونرسانی (آزاد، مغشوش، محفظه‌ای)، انواع شريان‌ها و رگ‌ها (الاستيك، مقاومتي، تبادل گازي)، نقش كاپيلار‌ها در تبادل مواد بین خون و بافت‌ها می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های فيزيك و شيمي، پديده‌های فيزيولوژيك قلب را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است. نقطه ضعف این فصل این است که بعضی از مفاهیم و اصطلاحات به صورت کامل و عمیق بررسی نشده و به نظر می‌آید که برای درک بهتر آنها، نیاز به منابع جانبی است.
فصل هفتم: فیزیولوژی خون
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد خون جانوران، انواع خون (آکروماتیک، هماتیک)، اجزاء خون (پلاسما، سلول‌های خونی)، نقش گلبول‌های قرمز در حمل اكسيژن و دي‌اكسيد كربن، نقش گلبول‌های سفید در دفاع بدن در برابر عفونت‌ها، نقش پلاکت‌ها در انعقاد خون، فاكتور‌های مؤثر بر انعقاد خون (فاكتور‌های پلاسمائی، فیبرینوژن، ترومبین)، اختلالات خونی (آنمی، لوکمی، هموفیلی) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های شيمي و زيست شناسی مولکولی، پديده‌های فيزيولوژيك خون را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل هشتم: فیزیولوژی تنفس
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد سیستم تنفس جانوران، انواع تنفس (پوستی، آبششی، ریه‌ای)، ساختار و عملکرد آبشش‌ها و ریه‌ها، مکانیسم‌های تنفس (انقباض و انبساط حفرات بدن، دیافراگم، عضلات بین دنده‌ای)، نقش هموگلوبین و مایوگلوبین در حمل اکسیژن و دی‌اکسید کربن، نقش سیستم عصبی و هورمون‌ها در تنظيم تنفس، اختلالات تنفسی (آپنه، هایپوكسي، هيپركاپني) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های فيزيك و شيمي، پديده‌های فيزيولوژيك تنفس را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل نهم: فیزیولوژی دستگاه گوارش
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد دستگاه گوارش جانوران، انواع گوارش (آبشاري، مجاري معده‌ای)، ساختار و عملکرد دستگاه گوارش جانوران خوراک گياهي (آبشاري چهار مجرای)، ساختار و عملکرد دستگاه گوارش جانوران خوراك گوشتي (آبشاري يك مجرای)، ساختار و عملکرد دستگاه گوارش جانوران خوراك همزاد (آبشاري يك مجرای با پودر كاغذ)، فعاليت‌های مکانیکی (جویدن، بلعیدن، حركات معده و روده)، فعاليت‌های شيميائي (افزودن آب روده‌ای، آنزيم‌های گوارشی)، جذب مواد غذائي (جذب پروتئین‌ها، چربي‌ها، قندها)، تولید و دفع پسماندهای گوارش (امونياك، يوره، يوريك اسید) می‌پردازداین فصل با استفاده از روش‌های شيمي و زيست شناسی مولکولی، پديده‌های فيزيولوژيك گوارش را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل دهم: فیزیولوژی دستگاه ادراری
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد دستگاه ادراری جانوران، انواع دستگاه ادراری (پروتونفروس، مزونفروس، متانفروس)، ساختار و عملکرد کلیه‌ها (نفرون‌ها، گلومرول‌ها، لوله‌های کلیوی)، مکانیسم‌های تشکیل ادرار (فیلتراسیون، بازجذب، ترشح)، نقش هورمون‌ها در تنظيم حجم و ترکیب ادرار (آلدوسترون، وازوپرسین، آتريال ناتريورتيك پپتيد)، اختلالات دستگاه ادراری (عفونت‌های ادراری، سنگ کلیه، نارسائي كليوي) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های فيزيك و شيمي، پديده‌های فيزيولوژيك دستگاه ادراری را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل 11: فیزیولوژی دستگاه جنسی
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد دستگاه جنسی جانوران، انواع تولید مثل (جنسي، بي جنس)، ساختار و عملکرد دستگاه جنسي نر (بيضه‌ها، لوله‌های نابالغ، لوله‌های جنسي نر، غده‌های جنسي نر، آلت تناسلي نر)، ساختار و عملکرد دستگاه جنسي ماده (تخمدان‌ها، لوله‌های تخمدانی، رحم، واژن، آلت تناسلي ماده)، مکانیسم‌های تشکیل تخمک و اسپرم (میوز، اووژنز، اسپرماتوژنز)، نقش هورمون‌ها در تنظيم عملکرد دستگاه جنسي (گونادوتروپين‌ها، استروژن، پروژسترون، تستوسترون)، اختلالات دستگاه جنسي (عفونت‌های جنسي، ناباروري، سرطان‌های جنسي) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های شيمي و زيست شناسی مولکولی، پديده‌های فيزيولوژيك دستگاه جنسي را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل 12: فیزیولوژی دستگاه عصبی
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد دستگاه عصبی جانوران، انواع دستگاه عصبی (حشرات، خارج مغزان، درون مغزان)، ساختار و عملکرد نورون‌ها و سلول‌های گلیال، پتانسيل الكتريكي غشاء و پتانسيل عمل در نورون‌ها، انتقال سيگنال در سیناپس‌ها (الكتريكي، شيميائي)، نقش نوروترانسميتر‌ها و گيرنده‌های آنها در سیناپس‌ها (آستيل كولين، گاما آمینوبوتیریک اسید، گلوتامات)، ساختار و عملکرد دستگاه عصبی مركزي (مغز و نخاع) و دستگاه عصبی اطراف (عصب‌های حسّی و حركتي)، ساختار و عملکرد دستگاه عصبی خودبخود (پاراسمپاتيك و سمپاتيك)، اختلالات دستگاه عصبی (الزایمر، پارکینسون، صرع) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های فيزيك و شيمي، پديده‌های فيزيولوژيك دستگاه عصبی را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل 13: فیزیولوژی حس‌ها
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد حس‌های جانوران، انواع حس‌ها (حس مکانیکی، حس شیمیائی، حس نوری، حس حرارتی، حس درد)، ساختار و عملکرد گیرنده‌های حسّی (مکانورگیرنده‌ها، كميورگيرنده‌ها، فوتورگيرنده‌ها، ترمورگيرنده‌ها، نوسيورگيرنده‌ها)، انتقال سيگنال حسّي از گیرنده‌ها به دستگاه عصبی مركزي، پردازش و تفسیر سيگنال حسّي در دستگاه عصبی مركزي، ساختار و عملکرد حس بینایی (چشم، شبكيه، نوردان)، ساختار و عملکرد حس شنوایی (گوش، كوكلئا، سيليا)، ساختار و عملکرد حس بویایی (بینی، لامل های بویایی)، ساختار و عملکرد حس چشایی (زبان، چشیدن های چشایی) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های فيزيك و شيمي، پديده‌های فيزيولوژيك حس‌ها را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
فصل 14: فیزیولوژی دستگاه هورمونی
این فصل به بررسی ساختار و عملکرد دستگاه هورمونی جانوران، انواع هورمون‌ها (پپتیدی، استروئیدی، آمین)، ساختار و عملکرد گیرنده‌های هورمون‌ها (سطح غشاء، سطح هسته)، مکانیسم‌های اثر هورمون‌ها (فعال سازي يا بازداري آنزيم‌ها، تغيير ژن فعال يا، تغيير سطح متابوليت‌ها)، نقش سیستم عصبی و هورمون‌ها در تنظيم عملکرد دستگاه‌های بدن (تنظيم همئوستاتيك، تنظيم رشد و تكامل، تنظيم تولید مثل)، ساختار و عملکرد غده‌های هورمونی (غده هيپوفيز، غده تيروئيد، غده پاراتيروئيد، غده تيموس، غده آدرنال، غده پانكراس، گوناد‌ها)، اختلالات دستگاه هورمونی (ديابت، گواتر، اكرومگالي) می‌پردازد. این فصل با استفاده از روش‌های شيمي و زيست شناسی مولکولی، پديده‌های فيزيولوژيك دستگاه هورمونی را تحليل كرده و با آزمايش‌های عملي و تصاوير رنگي آنها را نشان داده است.
تحلیل روش‌شناسی، منابع و رویکرد نویسندگان در بیان مباحث فیزیولوژی جانوری
جلد اول کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری با روش‌شناسی علمی و منطقی به بررسی مباحث فیزیولوژی جانوران پرداخته است. نویسندگان کتاب با استفاده از منابع معتبر و بروز علمی، مفاهیم و پدیده‌های فیزیولوژیک را با دقت و جزئیات شرح داده و با استفاده از روش‌های شيمي، فيزيك، رياضيات و زيست شناسی مولکولی، آنها را تحليل كرده اند. همچنین نویسندگان کتاب با ارائه مثال‌های عملي و جالب از جانوران مختلف، نشان داده اند که چگونه فعاليت‌های فيزيولوژيك در سطح سلول تا سطح دستگاه‌های بدن با شرایط محيطي همخواني دارند و چگونه در طول تاريخ تكامل بهبود يافته اند. رويكرد نويسندگان در بيان مباحث فیزیولوژی جانوران به صورت ساده و روان است و با استفاده از تصاوير رنگي، جداول خلاصه و نمودار‌های توضيحي، سعي كرده اند كه مطالب را براي خواننده قابل فهم و جذاب كنند.
بررسی اثربخشی کتاب در راستای اهداف آموزشی رشته زیست‌شناسی
کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری (جلد اول) یک کتاب آموزشي است که برای دانشجويان و علاقه‌مندان به رشته های مرتبط با زيست شناسي مناسب است. این کتاب با توجه به محتوای علمي و روش‌شناسي آن، مي‌تواند به خواننده كمك كند كه:
مفاهيم پایه‌ای فيزيولوژي جانوران را درك كند.
پديده‌های فيزيولوژيك جانوران را با استفاده از روش‌های علمي تحليل كند.
رابطه بین سطح سلول تا سطح دستگاه‌های بدن در فيزيولوژي جانوران را فرا بگيرد.
رابطه بین ساختار و عملكرد، تغذية، تنظيم، تكامل و تطبيق پذيري در فيزيولوژي جانوران را بشناسد.
با مثال‌های عملي و جالب از جانوران مختلف آشنا شود.
با منابع معتبر و بروز علمي در زمينه فيزيولوژي جانوران آشنا شود.
بنابراین، می‌توان گفت که کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری یک کتاب اثربخش در راستای اهداف آموزشی رشته زیست‌شناسی است.
نتیجه‌گیری
کتاب مبانی فیزیولوژی جانوری یک کتاب علمي و آموزشي است که به بررسي مباحث فيزيولوژي جانوران از سطح سلول تا سطح دستگاه‌های بدن مي‌پردازد. این کتاب با توجه به محتوای علمي و روش‌شناسي آن، مي‌تواند برای دانشجويان و علاقه‌مندان به رشته زيست شناسي مناسب باشد. این کتاب نقاط قوت و ضعف خود را دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
نقاط قوت این کتاب عبارتند از:
شرح دقيق و جزئي مفاهيم و پديده‌های فيزيولوژيك جانوران با استفاده از منابع معتبر و بروز علمي.
تحليل علمي و منطقي پديده‌های فيزيولوژيك جانوران با استفاده از روش‌های شيمي، فيزيك، رياضيات و زيست شناسی مولکولی.
ارائه مثال‌های عملي و جالب از جانوران مختلف برای نشان دادن رابطه بین ساختار و عملكرد، تغذية، تنظيم، تكامل و تطبيق پذيري در فيزيولوژي جانوران.
استفاده از تصاوير رنگي، جداول خلاصه و نمودار‌های توضيحي برای قابل فهم و جذاب كردن مطالب براي خواننده.
نقاط ضعف این کتاب عبارتند از:
بعضی از قسمت‌های کتاب خيلي تخصصي و پيچيده هستند و برای درک آنها، نیاز به پيش زمينه قوي در شيمي و فيزيك دارد.
بعضی از مفاهیم و اصطلاحات به صورت کامل و عمیق بررسی نشده و به نظر می‌آید که برای توضیح بیشتر آنها، نیاز به منابع جانبی دارد.
بعضي از جداول و نمودار‌های کتاب کافي نبوده و به نظر مي‌آید كه بروزرساني لازم دارند.
برای بهبود کتاب، پیشنهادات زیر را می‌توان ارائه داد:
برای قسمت‌های تخصصي و پيچيده کتاب، توضيحات ساده تر و مفهومي تر ارائه شود و در صورت لزوم، با استفاده از مثال‌های ساده تر و قابل فهم تر، آنها را شرح داد.
برای مفاهیم و اصطلاحات کامل و عمیق بررسی نشده، منابع جانبی معتبر و بروز علمی معرفی شود و در صورت لزوم، با استفاده از خلاصه‌ای از منابع جانبی، آنها را توضیح داد.
برای جداول و نمودار‌های کافي نبوده، با استفاده از داده‌های جدید و بروز علمی، آنها را به روز رسانی کرده و در صورت لزوم، با استفاده از روش‌های گرافيكي جذاب تر، آنها را طراحی دوباره کنید.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.