کتاب دین ایران باستان

این پژوهش، مقایسه ای است بین ادیان در ادوار مختلف نظیر پیش تاریخ، هخامنشیان، پارت ها، ساسانیان و امپراتوری های اسلامی. هم چنین روابط بین زرتشت گرایی و سایر ادیان. بر این اساس، نگارنده تصریح می کند: “تعالیم زردشت در گاشا جمع است. مشخصات برجسته ی آن را می توان به صورت زیر خلاصه کرد: الف) پرستش دنوها و قربانی کردن گاو و هومه، حداقل به شیوه هایی خاص نباید صورت گیرد. ب) تنها اهورا مزدا “پروردگار دانا” و اطرافیانش قابل پرستش اند اوست که نور و تاریکی، آسمان، زمین، حرکت جهان و لحظات روز را آفریده است. او پدر اشه (عدالت) و هومنه (اندیشه ی نیک) و آرمییتی (ایثار) است. ج) او پدر ارواح دوقول نیز هست. سپنته مینو (روح نیک) و انگره مینو (روح نابودی). این دو روح در سرآغاز همه چیز بین اشه (عدالت) و دروغ، انتخاب خود را کرده اند. انسان ها نیز با پیروی از نمونه ی آن ها انتخاب خود را مشخص می کنند. دئوها ناراستی ها را برمی گزینند. د) انسان ها بنا به انتخابشان، پس از مرگ، در پل جدا کننده باید تاوان بپردازند. برخی به خانه ی آواز پذیرفته می شوند. سایرین به خانه ی ناراستی سقوط می کنند. ه) دئوها شکست خواهند خورد و پروردگار دانا در جهانی تازه و باشکوه، پیروز خواهد شد. و) هیچ اشاره ای به میترا یا فره وشی ها نمی شود. چه بخش هایی از این اصول و عقاید در اصل به زردشت تعلق داشت و چه بخش هایی جزء سنت بود؟ اگر شواهد کافی دال بر بی تاثیر ماندن دین هخامنشی از اصلاحات زردشت در دست داشتیم، می توانستیم نتیجه بگیریم که اگر زردشت پیامبر هرگز ظهور نمی کرد، دین ایرانیان چه می توانست باشد و از طریق مقایسه و قیاس می توانستیم میزان اصالت تعالیم او را مشخص سازیم، اما چنین شواهدی وجود ندارد”.