کتاب این راز سر به‌ مهر

درباره کتاب:

پنج نویسنده دوران اتحاد شوروی، با اندکی رواداری در باره بانو داستایفسکی، به دنبال راز­ سر­به­‌مهر پنج نویسنده دوران روسیه تزاری، به پژوهشی پیگیرانه و عمیق، آن هم نه در قالبی خشک و عبوس بلکه در ظرفی ادیبانه، رنگین و شورانگیز، که نام داستان‌پژوهی سزاوار آن است؛ دست زده اند. در نخستین داستان‌پژوهی، یوری تنیانف (1894-1943)، نویسنده رمان­‌های تاریخی و روانکاو برجسته شوروی، می کوشد از راز سر­به­‌مهر الکساندر سرگیویچ پوشکین (1799-1837)، شاعر، نویسنده و آزادیخواه بزرگ روسیه به بانویی ناشناس رمزگشایی کند. موضوع دومین داستان‌پژوهی این کتاب رمزگشایی از راز­سر­به‌­مهر میخائیل لرمانتوف (1814-1841)، شاعر، نویسنده و آزادیخواه نامدار روسیه است. سومین داستان‌پژوهی این کتاب، پژوهش کتابخانه­‌ای یا میدانی نیست، بلکه گشت­‌و­گذاری است در سیر خاطرات و یادمانده­‌ها. این­‌بار این بانو آنا گرگوریونا داستایفسکی (1846-1918)، همسر و رفیق فیودور میخائیلویچ داستایفسکی (1821-1881) است که در یک سفر درونی، از راز سر­به­‌مهری پرده برمی‌دارد که به عشق جاودان و پرشور آنای بیست ساله و داستایفسکی چهل­‌و­پنج ساله فرارویید. چهارمین داستان‌پژوهی این کتاب به­‌راستی دلپذیر، به لئونید گروسمان (1888-1965)، دانشمند و نویسنده معروف اتحاد شوروی تعلق دارد که از شهرتی جهانی برخوردار است. موضوع پژوهش‌­های گروسمان بسیار وسیع است: پوشکین، داستایفسکی، چخوف، تولستوی، شچدرین، ولتر، بالزاک و برخی بزرگان تئاتر روسیه. افزون­‌بر­این، گروسمان داستان‌نویسی برجسته هم هست و چندین اثر مهم در حوزه رمان تاریخی آفریده است. داستان‌پژوهی گروسمان با عنوان، عشق نینا زارچنایا، از راز سر­به­‌مهر عشق لیدیا استاخیونا میزینووا، خواننده، پیانیست و بازیگر تئاتر، به آنتوان چخوف (1860-1904) رمزگشایی می کند؛ عشقی که چخوف هرگز به آن پاسخ مثبت نداد، اما همواره آن را در قلب خویش با احترام فراوان پاس داشت. اما آخرین داستان‌پژوهی را ماکسیم گورکی (1868-1946) خالق آثاری چون مادر، آرتامانوف‌ها، زندگانی کلیم سامگین و نمایشنامه‌هایی چون در اعماق و دشمنان در باره لئو تولستوی (1828-1910) بر قلم جاری کرده است. خود این بخش به دو قسمت تقسیم می­‌شود: بخش نخست، یادداشت­‌هایی است که گورکی پس از دیدارهایی که با تولستوی داشته، بر قلم آورده است و نمی توان آن را نوشتاری ادبی انگاشت، اما بخش دوم متنی است به نام «نامه» که پس از آنکه تولستوی یاسنا پولیانا را ترک کرد و در یک ایستگاه قطار درگذشت، نوشته شده است. این نامه، دداستان‌پژوهی ژرف‌اندیشانه است به قلم ماکسیم گورکی.