چهار درویش

یکی از متون نقّالی پر خواننده و محبوب عامه قصه چهار درویش است. از این افسانه تاکنون ده ها تحریر مکتوب متعلق به سه سده گذشته در دست است. چندین روایت شفاهی نیز دارد و این نشان دهنده آن است که در محافل و قهوه خانه ها و شب نشینی ها خوانده و روایت می شده است. امروزه با وجود تلویزیون و رسانه های دیگر، شاید مردم کمتر به این قصه ها مراجعه کنند و دسترسی داشته باشند. از این رو، در مجموعه ادب عامه از میان روایات مختلف داستان یکی از قدیمی ترین و کامل ترین متن را آورده ایم. چهار درویش با توجه به چاپ های سربی و سنگی و نسخ خطی فراوانی که داشته، تا کنون به شیوه ای مصحح و منقح چاپ نشده است. به دلیل پر خواننده بودن کتاب، اختلاف نسخه های خطی و چاپی آن نیز زیاد و گاه نثر آن ها متفاوت است. علاوه بر آن، لازم است برای تدوین تاریخ ادبیات عامه، آثار و متون آن که همواره مورد غفلت مورخان ادبی بوده، این آثار به شکل علمی و توأم با نقد و بررسی منتشر شود تا هم مردم که مخاطب اصلی این آثار هستند بهره ببرند و هم تصحیحی منقح انجام گیرد. چهار درویش به گواهی قدیم ترین نسخه خطی تاریخ دار مربوط به سال 1163 هجری قمری و جزو ادبیات داستانی عصر صفوی است. در این دوره تحریر افسانه های عامه بیش از پیش معمول شد و آثار معتبری در این عهد به وجود آمد. دلیل خلق آثار جدید رواج قصه گویی و قصه خوانی در محافل و قهوه خانه ها بود.