کتاب نشانه‌شناسی تفسیر عرفانی

بخشی از کتاب:

موضوع اسلام و ایمان و تفاوت میان آن دو از همان قرن اول در اختلافات سیاسی مطرح بوده و از این طریق به علم کلام و سپس به حوزهٔ عرفان راه یافته است و از عناصر مهم اولین تفسیرهای عرفانی است. چون هدف اصلی ما این زمینهٔ آخر است و قصد داریم رابطهٔ ظاهر و باطن و تأویل را با اسلام و ایمان نشان دهیم و تفاوت آن دو را بیان کنیم، در منشأ آغازین این مسئله، که اختلافات سیاسی است، غور نمی‌کنیم و به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که با وسعت گرفتن قلمرو اسلام و جاری شدن ثروت انبوه به مرکز حکومت و تغییراتی که از زمان عثمان در نحوهٔ حکومت ایجاد شد در زندگی حاکمان عصر فساد زیادی مشاهده گردید. خلیفه‌ها که از سنت زهد آغازین دور افتاده بودند به امور دنیوی و رفاه حال توجه بیش از پیش نشان می‌دادند و بسیاری از مردم و به‌خصوص بازماندگان صحابه این اوضاع را مخالف سنّت و سیره پیامبر می‌دیدند. مردم می‌دیدند که قریش اموال مسلمانان را ملک شخصی خود می‌پندارند. پیدایش طبقهٔ بزرگ‌ملاکان و زمین‌داران و ایجاد اختلاف طبقاتی فاحش چهرهٔ تازه‌ای به جامعه اسلامی می‌داد. رفته‌رفته اعتراض مردم به وضع موجود بدین‌گونه مطرح شد که آیا اسلام همین است؟ اگر معنی اسلام و مسلمانی این است، پس آن اسلام آغازین که موافق سنّت رسول بود و آن پرهیزکاری و زهد و تقوای صحابه که از شدت فقر و برهنگی حتی پوشش مناسبی برای حاضر شدن در صف نماز نداشتند و برهنگی خود را لابه‌لای صخره‌ها پنهان می‌کردند و به نوبت نمد پاره‌ای به تن میکردند و به نماز می‌رفتند، آن زهد شدید چه بوده؛ اگر اسلام آن است که آن‌ها داشتند، پس آنچه خلیفه و حکام وقت انجام می‌دهند کفر است.