کتاب سنت فاشیسم

درباره کتاب:
پیروزی فاشیسم در ایتالیا و آلمان بسیاری از پیش‌پندارهای مورد علاقۀ لیبرال‌های سنتی را که با همان دیدگاه رایج اواخر سدۀ نوزدهم به جامعه، طبیعتِ انسان و فراگرد تاریخی می‌نگریستند باطل و به یقین بسیاری از گرانقدرترین امیدهای آنان را به آیندۀ تمدن غرب نقش بر آب کرد. فاشسیم نه در یک منطقۀ واپس‌افتاده و رشدنیافتۀ جهان، بلکه در دو کشور از پیشرفته‌ترین کشورهای اروپای غربی به پیروزی رسیده بود و سؤالات بسیاری را پیش روی اندیشمندان گذاشته بود. مثل اینکه ماهیت «واقعی» فاشیسم چیست؟ آیا اساساً پدیده‌ای نو در عرصۀ سیاست و منحصراً زاییدۀ سدۀ بیستم است، یا همان استبداد دیرینه است که برای به دست گرفتن و حفظ قدرت به روش‌های کارآمدتر مجهز شده است؟ از زمان به قدرت رسیدن موسولینی در سال ۱۹۲۲ تاکنون، تاریخ‌نویسان، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان اجتماعی در پاسخ به این پرسش بحث‌های بسیار کرده‌اند. اما تاکنون موفقیت در این زمینه محدود بوده است. پروفسور جان وایس، استاد رشتۀ تاریخ دانشگاه ایالتی وِین در این کتاب تلاش می‌کند با موضعی میانه جواب این سؤالات را جست‌و‌جو کند. او در پاسخ به این سؤال که علت پیروزی فاشیسم در آلمان و ایتالیا چه بود، می‌نویسد: «هیچ‌گونه توضیح یگانه و ساده‌ای وجود ندارد، اما اگر بخواهیم برای آن توضیحی بیابیم، تنها راه پیش روی ما تحلیل این مسئله است که فاشیسم در اجتماعات مختلف چگونه عمل می‌کند، و نباید تمام همّ خود را صرف این کنیم که ببینیم موافقان و مخالفانِ فاشیسم در این باره چه می‌گویند.» وایس معتقد است برای شناخت فاشیسم باید از ملاحظات مربوط به محتوای ایدئولوژیک معروف آن فراتر رفت و به مطالعۀ شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ویژۀ موجد آن پرداخت و بر پایۀ این مطالعه چنین نتیجه می‌گیرد که فاشیسم به هیچ‌وجه مرحلۀ نهاییِ لیبرالیسم نیست، بلکه واکنش گروه‌های محافظه‌کار به خطر لیبرال کردن پرشتاب نظامی است که در آن از موقعیت ممتازی برخوردارند.